ማማ ፊደል ናይ ትግርኛ መጻሕፍቲ 1ይ ን 2ይ ክፋል

መጻሕፍቲ ማማ ፊደል ትግርኛ ንምርካብ በዚ ርከቡና ቴለ 0041766816552

💞💞

 

መጽሓፍ ምኽሪ ንሰብ ሓዳር ንምርካብ ቴሌ 0041766816552 ርክርቡና ክነአንግደኩም ኢና።

ይቕረታ ኣብ ሓዳር

ቡዙሓት ሰባት ንይቅረታ ከም ከባድ ገይሮም ይሪእዋ ብፍላይ ንበዓልቲ ቤቶም፣ወይ ንበዓል ቤታ፣ሎሚ እምበኣር ኣብነት ክንወስደኩም ግን ኣንባቢ ንህይወትካ ተመሃረሉ ንበረሉ ምክንያቱ ኣብ ሓዳር ወሳኒት ስለ ዝኮነት፣ንስኻን መጻምድትኻን ክትቋየቑ ጸኒሕኩም ንበል፣ ንስኻ ድማ “ኣነ ኣይኰንኩን ጌገኛ፡ ስለዚ፡ ይቕረታ ኽሓትት ኣየድልየንን እዩ” ኢልካ ትሓስብ። ነቲ ጕዳይ ክትርስዖ እኳ እንተ ጸዓርካ፡ እቲ ውጥረት ግና ይቕጽል። መሊስካ ይቕረታ ኽትሓትት ትሓስብ፣ ይኹን እምበር፡ “ኣይትሓዘለይ” ምባል እኳ ዓቐብ ይዀነካ። ኤልያስ ዚብሃል ብዓል ሓዳር “ሓድሓደ ግዜ፡ ‘ኣይትሓዝለይ’ ክብል እደሊ እሞ፡ ኵርዓት ግና ይሕዘኒ” ብምባል ይእመን። መጠኑ ዝሓለፈ ዅርዓት፡ ጕድለትካ ንኽትእመን ኣዝዩ ኸም ዜሕፍረካ ኺገብር ይኽእል እዩ። ንምዄኑ ኩርዓት ሓጥያት ድዩ፣ መጽሓፍ እንታይ ይብል፣ ምሳሌ 21፣4 ክፉኣት ሰባት ብኩርዓትን ብትምክሕትን እዮም ዝምርሑ፣እዚ ግና ሓጥያት እዩ፣፣ብተወሳኪ ድማ ምሳሌ 16፣19 ንጥፍአት ትዕቢት ትቅድማ ንዉድቀት ከአ ኩርዓት ትቕድማ፣፣እምበኣር ኣስተዊዒልካ ክትከዉን ተስፋ እገብር ንዉድቀት ኩርዓት ትቅድማ ሓዳርካ መታን ከይወድቅ ኩርዓት ካብ ልብካ አርሕቅ፣፣

መጻሕፍቲ ማማ ፊደል ትግርኛ ንምርካብ በዚ ርከቡና ቴለ 0041766816552

 

ለባም ክትከውን ትደሊ ዶ?

v ዝኾነ ዘረባ ቃል ቅድሚ ምምላቚካ ብዛዕባ እትዛረቦ ዘለኻ ነገር ሓቅነቱን ጠቓምነቱን ኣስተውዕል።

v ቃል ኣብ እትኣትወሉ እዋን ጥንቃቐ ግበር። ንዝኣተኻዮ ቃል ድማ ብእምነት ተግብር።

v ብዛዕባ ካልኦት ሰባት ሕማቕ ንምዝራብ ኣይትጓየ። ኣይትሕመ። ኣብ ልዕሊ ሰባት ሕማቕ ኣይትሕሰብ።

v  ምሕረት ንምግባር ተዳሎ። ሰባት ዝከኣሎም ክገብሩ ከምዝኽእሉ እመን። ንነዊሕ ጠምት።

v ንሰባት ብእዋናዊ ተግባሮም ኣይትፍረድ። ዓቕሊ ይሃልኻ።

v ብዛዕባ ሰባት ጽቡቕ ንምዝራብን ንምንኣድን ዕድል ኣብ ትረኽበሉ ኣጋጣሚ። ስቕታ ኣይትምረጽ። ናእዳኻን ኣድናቖትካን ብሓጎስ ግለጽ።

v ዝኾነ ሰብ ምስ ዝውንጅለካ ብዛዕባ’ቲ ዝበለካ ነገር ሓቅነቱ ኣረጋግጽ። ቅኑዕ ኮይኑ እንተረኺብካዮ “ኣይትሓዘለይ” ንምባል ኣይትፍራሕ።

v ጌጋ እንተኾይኑ ድማ ሓሪቕካ ዘየድሊ ነገራት ንምግባር ኣይተተሃወኽ። ግደፎ ምኽንያቱ ከከም ኣመጻጽኡ ባዕሉ ክኸይድ ስለዝኾነ።

v  ኣካይዳኻን ስነ ምግባርካን ንእንታይነትካ ንኽምስክር ሕደጎ። ምኽንያቱ ሰብ ብቓላቱ ስለዘይምዘን።

7 ምኽሪታት - ነብሱ ከመሓዪሽ ንዝደሊ

ናብ ሕሉፍ ተመሊሱ፡ ዝተፈጸመ ጕዕዞ ኽቕይር ዝኽእል ወላሓደ የለን። እንተዀነ ሎሚ ሓድሽ ጕዕዞ ጀሚርካ፡ ዓወት ወይ ድማ ሓድሽ ምዕራፍ ክትከፍት ትኽእል ኢኻ። እዚ ኽንገብር እንተዀይና ግና፡ ነብስና ብኸመይ ከነመሓይሽ ንኽእል፡ ንገለ ኻብዚ ተዘርዚሩ ዘሎ ነጥብታት ከነተግብር ይግበኣና።

1. ንዓኻ ምስ ዘይመስሉ ሰባት ካብ ምኻድ ተቘጠብ። ህይወት ሓጻር እያ። እሞ ንምንታይ ደኣ ነቶም ካባኻ ሓጐስ ዝወስዱ ሰባት፡ ነታ ሓጻር ህይወትካ ንኽጫረቱ ዕድል እትህቦም። ሓደ ሰብ እንተ ደኣ ኣብ ህይወቱ ዝደልየካ ኰይኑ፡ ናይ ግድን ባዕሉ ቦታ ክህበካ እዩ። ቦታ ንኽትረክብ ዘይተደልየ ጻዕሪ ኣይተካይድ። ህላውነትካን ክብሪኻን ዘነኣእስ እንተዀይኑ ግን፡ ንምንታይ ከንቱ ጻዕሪ ተካይድ። ሓደ ነገር ክትዝክሮ ዘለካ፡ ኵሉ ግዜ እቲ ኣብ ጐንኻ ጠጠው ዝብል፡ ኣብ ግዜ ሓጐስካ ዝቐርበካ ዘይኰነሲ፡ እቲ ኣብ ግዜ ጸገምካ ምሳኻ ዝካፈል እዩ።

 2. ካብ ሽግርካ ምህዳም ኣቛርጽ ንሽግርካ ርእስኻ ኣቕኒዕካ ግጠሞ ደኣ እምበር፡ ጭራኻ ደጒልካ ኣይትህደመሉ። እቲ ሓያል ዝበሃል ሰብ፡ ንዅሉ ዝመጾ ብድሆታት ይከላኸል እዩ ክበሃል ኣይከኣልን። ንሽግሩ መመሊሱ ስለ ዝገጥሞን፡ ቀስ ኢሉ ሰለዝፈትሖን እዩ ሓያል ዘብሎ። ሰባት ክሳብ ዝዀንና ድማ ክንሓርቕ፡ ክንጒሂ፡ ክንጕዳእ ከምኡ’ውን ክንወድቕ ንኽእል ኢና። ንዘለካ ሽግር ብምግጣም፡ ካብኡ ተማሂርካ ናብ መፍትሒ ምምጻእ እዩ። ምኽንያቱ፡ እቲ ኣገዳሲ ነገር ኣብ ህይወት…ከመይ ተዓዊትካ ትወጽእ ስለዝዀነ።

 3. ንነብስኻ ምሕሳው ኣቋርጽ ኣብ ዝተፈላለየ ኲርናዕ ዓለምና ንዘሎ ሰብ፡ ክትሕስው ትኽእል ኢኻ። ንነብስኻ ክትሕሱ ግን ኣይትኽእልን። ህይወትካ ከተመሓይሽ እንተደኣ ኴንካ፡ ዘለዉ ዕድላት ተጠቐም። እቲ ናይ መጀመርታን ከቢድን ክንወስዶ ዝግበኣና ስጕምቲ ምስ ነብስና ቅንዕና ክህልወና እዩ።

 4. ድልየታትካ ኣይተወንዝፎም እቲ ዝኸፈእ ከጓንፈና ዝኽእል፡ ኣብ መስርሕ ምፍቃር ካልኦት ሰባት ንነብስኻ ክትርስዕ ከለኻ እዩ። ኣብዚ ህሞት፡ ነብስኻ ከም ሓደ ብሉጽ ህያው ኣምላኽ ምኳንካ ንኽትርስዖ ትግደድ። ነዓኻ ዘገድሰካ ገለ ክትገብሮ ዝግበኣካ ነገር እንተሎ፡ እቲ ትኽክል ግዜ ሕጂ እዩ።

 5. ንገዛእ-ርእስኻ ምሰል እቲ ዝኸፈአ ነገር፡ ጽዒርና ነብስና ቐይርና ንኻልኦት ሰባት ዝመስል ምስሊ ኽንሕዝ ንደሊ ብምኳንና እዩ። ኣብ’ዛ ዓለም እዚኣ፡ ካብኻ ዝጽብቕ፡ ካባኻ ዝነፍዕ፡ ከምኡ’ውን ካባኻ ዝንእስ ሰብ ኣሎ። ግና ንሶም ንስኻ ክዀኑ ኣይክእሉን እዮም። ሰብ ንኽፈትወካ ኢልካ ኣይትቀየር። ንስኻ ንገዛ ርእስኻ ምሰል እሞ፡ እቶም ሓቀኛ ሰባት ድማ ከፍቅሩኻ እዮም።

6. ኣብ ሕሉፍ ህይወትካ ኣይትድረቕ ቀዳማይ ምዕራፍ ናይ ሓንቲ መጽሓፍ እንተ ደኣ ደጋጊምካ ኣንቢብካያ፡ ናብታ ትቕጽል ምዕራፍ ክትቅጽል ኣይትኽእልን። ስለ’ዚ ኣብ መጻኢኻ ዝያዳ ኣተኵር።

7. ጌጋ ንከይትፍጽም ኢልካ ካብ ምፍራሕ ተቘጠብ ሓደ ነገር ሰሪሕካ ወይ ፈጺምካ ጌጋ ውጽኢት ምስ ዘምጽእ፡ ካብ ዘይምፍታን ግና ብዓሰርተ ኢድ ይሓይሽ። እቶም እንርእዮም ዕውታት ሰባት፡ ናብ መበገሲ ታሪኾም እንተደኣ መጺእና ጌጋታት ከምዝነበሮም ዘጠራጥር ኣይኰነን። ጌጋታትና ድማ ናብ ቅኑዕ መንገዲ ከምርሑና ከምዝኽእሉ ኽንግንዘብ ይግበኣና። ዘይገበርኩዎ ኢልካ እትጠዓሶ፡ ካብቲ ዝገበርካዮ ኣዝዩ ስለዝኸፍእ ኣብ እዋኑ ፈጽሞ።

ነገረ ሃይማኖት

ሃይማኖት፡ “ሀይመነ፥ ኣመነን ተኣመነን” ካብ ዝብል ናይ ግእዝ ግሢ ዝወፅአ ስም ኮይኑ፡ ትርጕሙ ኸኣ ምእማንን ምእማንን (እሙን ምዃንን) ማለት እዩ። 
እምነት፡ “አምነ፥ ኣመነ” ካብ ዝብል ግሢ ዝመንጨወ ኾይኑ፡ ትርጕሙ ድማ ብዛዕባ እግዚአብሔር ንዝተመሃርካዮን ንዝረኣኻዮን፡ “ሓቂ እዩ፣” ኢልካ ብምሉእ ልብኻ ምቕባል ማለት ክኸውን ከሎ፣ ተአምኖ ማለት ከኣ “ተአመነ፥ እሙን ኮነ” ካብ ዝብል ግሢ ዝወፅአ ኮይኑ፡ ነቲ፡ “ሓቂ እዩ፣” ኢልካ ዝኣመንካሉ ነገር፡ ኣብ ቅድሚ ሰብ ምምስካርን ኣብ ግብሪ ምውዓልን ማለት እዩ። “እምከመ ተአምን በአፉከ ከመ ክርስቶስ ውእቱ እግዚእ፣ ወተአምን በልብከ ከመ አንሥኦ እግዚአብሔር እሙታን፡ ተሐዩ።/ ብኣፍካ ክርስቶስ ጐይታ ምዃኑ እንተ ኣሚንካ፣ ብልብኻ’ውን እግዚአብሔር ካብ ምዉታን ከም ዘተንሥኦ እንተ ኣሚንካ፡ ክትድኅን ኢኻ።” (ሮሜ ፲፥፰-፲/10፥8-10)።ስለዚ ብዛዕባ ፈጣሪ ንዝንገረካ ብልቢ ኣሚንካ ምቕባል፡ ነቲ ዝኣመንካሉ ድማ ብልሳንካ ምምስካርን ኣብ ግብሪ ምውዓል ወይ ብግብሪ ምግላጽን ተጠቓሊሉ፡ ሃይማኖት ይብሃል።

ሃይማኖት ዝብል ቃል ብካልእ መገዲ ሰፊሕ ሓተታ ዘለዎ እዃ እንተኾነ ብሓጺር ቃል ምስ እንርእዮ ነዚ ዓለም ሰራዒ መጋቢ ኣለዎ፣ እዚ ኸኣ እቲ ብሓድነት ብስለስትነት ዝምለኽ እግዚኣብሔር እዩ። ኢልካ ምእማን እዩ፣ እግዚኣብሔር ብሓድነትን ብስለስትነትን ዘሎን ዝነብርን ብምዃኑ እቲ ክድሕን ዝደሊ ዘበለ ኩሉ ህልውና ሥላሴ ክኣምን ግዴታኡ እዩ ። ብኣብን ወልድን መንፈስ ቅዱስን ማለት ብናይ ስላሴ ሓድነትን ሰለስትነትን ዘይኣምን ዘበለ ካብቲ ሓቀኛ እምነት ወጻኢ እዩ። (ዮሓ14።11, ዮሓ17።1, ዮሓ14።15-17, 2ቆሮ3።14, ዮሓ15።26, ዮሓ.1።14)

ከምቲ ገዛ ብመሰረት ዝቐውም ንድኅነት መሰረት ዝኸውን ሃይማኖት (እምነት) እዩ። ሃይማኖት መሰረት ናይ ድኅነት እዩ ክንብል ከለና ብኣብ ብወልድ ብመንፈስ ቅዱስ ስም ምእማን ሥላሴ ብኣካል ሰለስተ ብመለኮት ሓደ ኢልካ ምእማን ኮይኑ ካብ ንጽህት ቅዱስት ድንግል ማርያም ብሥጋ ዝተወለደ ጎይታናን መድኃኒናን ኢየሱስ ክርስቶስ ናይ ባህርይ ኣምላኽ እዩ፣ ድንግል ማርያም ወላዲተ ኣምላኽ እያ፣ ኢልካ ምእማን እዩ። ነዞም ዝጠቀስናዮም ክልተ ትምህርቲ ኣብ ቤተክርስቲያን ምሥጢረ ስላሴን ምስጢረ ሥጋዌን ይበሃሉ። ሓደ ሰብ ንክድሕን በዘን ክልተ ክኣምን ኣለዎ።

ጥምቀት ከፉት ማዕጾ ናይ ድኅነት እዩ፣ ጐይታናን መድኃኒናን ኢየሱስ ክርስቶስ ጥምቀት ናብ ድኅነት መእተዊ ምዃኑ እንክገልጽ “ሰብ ካብ ማይን መንፈስን እንተ ዘይተወልደ ኣብ መንግስቲ ኣምላኽ ክኣቱ ዝኽእል የልቦን” ዮሓ.3።5 ኢሉ እዩ። ካብ ማይን መንፈስን ምውላድ ማለት ምሥጢረ ጥምቀት ምፍጻም ማለት ምዃኑ ርግጽ እዩ። ኣብ ካልእ ስፍራ ጎይታ ባዕሉ ዝኣመነ ዝተጠምቀ ይድኅን” ብማለት ኣብ ሃይማኖት ዝተሰረተ ሰብ ሃይማኖቱ ብጥምቀት ከጽንዖ ከምዝግባእ ምሂሩ እዩ። ማር.16፦16፣ ቅዱስ ጴጥሮስ ነቶም በዓል ሸዊት ከኽብሩ ኣብ ኢየሩሳሌም ተኣኪቦም ዝነበሩ ኣይሁድ ናይ ዘለኣለም ህይወት ንኽወርሱ ምስ መሃሮም ብትምህርቱ ልቦም ስለ ዝተወግአ እንታይ ንግበር ኢሎም ንዝሓተትዎ ሕቶ ንኽድሕኑ ክጥመቑ ከምዘድልዮም ከምዚ ክብል ኣረዲእዎም “ተነስሑ ነብሲ ወከፍኩም ከኣ ብስም ኢየሱስ ክርስቶስ ንሕድገት ሓጢኣት ይጠመቅ” (ግ.ሓ.2።37)

ስብከት ሓዋርያት ሰሚዖም ብናይ ጐይታ ኣምላኽነት ዝኣምኑ ልድያ፤ ቆርኔሌዎስን ሓላዊ ቤት ማአሰርቲን ኩሎም ተጠሚቆም ኢዮም (ግ.ሓ10፣47,ግ.ሓ16፣15-31)፣ ስለዚ ወዲ ሰብ ንክድኅን ብስም ኣብን ወልድን መንፈስ ቅዱስን ክጥመቕ ይግባእ። ማቴ 28።19-2

ቅዱስ ቁርባን መንግስቲ ኣምላኽ ብዘይ ሥጋኡን ደሙን ኣይትውረስን ጐይታናን መድኃኒናን ኢየሱስ ክርስቶስ ቅዱስ ሥጋኡ በሊዕና ክቡር ደሙ ሰቲና ንክንድኅን በቲ ዘይሓልፍ ቃሉ ምሂሩና እዩ። “ክበልዑ ከለው ኢየሱስ እንጌራ ኣልዐለ ባሪኹ ቈሪሱ ነቶም ደቀ መዛሙርቱ ሂብዎም እዚ ሥጋይ እዩ ውሰዱ ብልዑ በሎም፣ ጽዋዕ ኣልዒሉ ኣመስጊኑ ድማ ከምዚ እናበለ ሃቦም እዚ ምእንቲ ብዙሓት ንሕድገት ሓጢኣት ዝፈስስ ዘሎ ናይ ሓድሽ ኪዳን ደመይ እዩ እሞ ካብዚ ኩሉኹም ስተዩ።” (ማቴ. 26፦26፦29)

እዚ ህያብ`ዚ ካብ ኣምላኽ ስለ ዝኾነ ኩሉ ክድሕን ዝደሊ ሰብ ክቅበሎ ግዴታኡ እዩ። ነዚ ኸኣ ባዕሉ ጐይታ ነጊሩና እዩ። ሥጋ ወዲ ሰብ እንተ ዘይበላዕኩም ደሙውን እንተ ዘይስቴኹም ህይወት ከም ዘይብልኩም ብሓቂ ብሓቂ እብለኩም ኣሎኹ፣ ሥጋይ ዝበልዕ ደመይውን ዝሰቲ ናይ ዘለዓለም ህይወት ኣላቶ። ኣነውን በታ ዳሕራወይቲ መዓልቲ ከተንስኦ እየ። ሥጋይ ብልዒ ሓቂ ኢዩ፣ ደመይ ከኣ መስተ ሓቂ ኢዩ። እቲ ሥጋይ ዝበልዕ ደመይዉን ዝሰቲ ኣባይ ይነብር ኣነዉን ኣብኡ። ዮሓ 6፣53-56 ጎይታ ”ሥጋይ ብልዒ ሓቂ ኢዩ እሞ ደመይ ከኣ መስተ ሓቂ ኢዩ” ብምባል ንቅዱስ ቁርባን ምቕባል፣ ንመዘከርታ ዘይኮነ ድኅነት ዝርከቦ ኣማናዊ ስጋኡን ደሙን ምዃኑ የረዳኣና፣

ሠናይ ግብሪ ሃይማኖት ብዘይ ግብሪ። ግብሪውን ብዘይ ሃይማኖት በበይኑ ረብሓ ከም ዘይብሉ ሓዋርያ ቅዱስ ያዕቆብ ኣብ መልእኽቱ ገሊጽዎ እዩ።ያዕ2፣26 ስለዚ እቲ ህይወት ዝርከቦ ሃይማኖት ግብሪ ዘይብሉ ኣይኮነን። እኳ ደኣ ብግብሪ ዝተሰነየ እዩ። ሃይማኖትን ግብርን ከም ሥጋን ነፍስን ዝተዋሃዱ እዮም። ሓደ እንተተፈልዩ ነፍሲ ከም ዘይብሉ ሥጋ ማለት እዩ። ግብሪ ዝህልወና ብሕጊ ኣምላኽ ምስ እንምራሕ እዩ። ሕግታት ኣምላኽ ምሕላው ሓደ ካብቲ መንገዲ ድኅነት እዩ።1ዮሓ 2፣29 1ዮሕ3፣9-10 እምነት ኣለኒ እንዳበለ ሰናይ ግብሪ ዘይብሉ ዲያብሎስ ጥራይ እዩ። ከመይ ሰናይ ግብሪ መግለጺ ቅንዕቲ ሃይማኖት ስለ ዝኾነት።

መንፈሳዊ ተጋድሎ መንፈሳዊ ተጋድሎ ማለት ንሥጋ ብነፍሲ ኣግዚእኻ ብፍቃድ ኣምላኽ ምንባር ማለት እዩ። ስለዚ ኣብ ህይወት ክርስትና ዝዓበየ ቦታ ሒዙ ይርከብ። ሓዋርያ ቅዱስ ጳውሎስ “እቲ ቅልስና ምስ ሕልቅነትን ስልጣናትን ምስ ናይ ጸልማት ገዛእቲ ዓለም ምስ መሳፍንቲ እከይን ኣብ ሰማያት እዩ እምበር ምስ ሥጋን ደምን ኣይዀነን እሞ ንፍሕሶ ሰይጣን ምቅዋሙ ምእንቲ ክትክእሉስ ኩሉ ኣጽዋር ኣምላኽ ልበሱ።” ከምዝበለ (ኤፌ.6፦11፦12)

ኣቦታት መነኮስት፤ ኣዴታት መነኮሳያት፣ ኣጎዛ ተከዲኖም እምኒ ተተርኢሶም ምስ ገዛኢ ጽልመት ዲያብሎስ እንዳተቓለሱ ኣብ በዓቲን ጎዳጉድን ናይ ምንባሮም ምሥጢር ንድኅነት እዩ ነይሩ። ምናልባት ነዚ መንፈሳዊ ገድሊ ክፍጽሙ ዘይኸኣሉ በዚ ንሥጋ ዘድክም ህይወት ምሕላፍ ዘይደልዩ ወገናት ገዛእ ርእሶም ኣብ መጋረጃ ጥበራ ሸፊኖም ድኅነት ብጸጋ እዩ ዝርከብ እምበር ብተጋድሎ ኣይኮነን ብምባል ነቶም ኣብ መንፈሳዊ ተጋድሎ ዘለዉ ዝነቅፉ ኣለዉ። እቲ ሓቂ ግና ከምቲ ኣብ ላዕሊ ዝተገለጸ እዩ።

                               ትምህርቲ ሃይማኖት

                     1ይ ዶጉማ

                    2ይ ቀኖና ይበሃሉ

ናይ ቤተ_ክርስትያና ሊቃውንቲ ንትምርተ ሃይማኖት ‘‘ዶግማን ቅኖናን’’ብዝብሃሉ ክልተ ክፍልታት ይኸፍልዎ።

ዶግማ ዝብል ቃል ካብ ግሪክ ቓንቓ ዝተረኸበ ክከውን ከሎ ትርጉሙ ካኣ መሰረተ እምነት ማለት’ዩ።

ቀኖና ማለት ከኣ ሕገ -ቤተ ክርስትያን ማለት አዩ።ብናይ እንግሊዝ ቓንቓ ካኖን (canon) ይብሃል፣ ካብዚኦም ዶጉማ  ወይ እምነት አይዉሶኮን አይጎድሎን አይመሓየሽን፣ ሽግር ፈተና እንተ መጸ ክሳብ ሞት አጥቢቅና  እንሕዞ እዩ፣ንአብነት፥ እዚ ዓለም ካብ ዘይምንባር ናብ ምንባር አምጺኡ ዝፈጠረ ዝምርምር እምበር ዘይምርመር ኩሉ ዝክእል አምላክ ዝሰአኖ ነገር ዘየለ ፈጣሪ ናይ ሰማይን ምድርን ጎይታ ሕያዉ እግዚአብሄር እዩ፣ ናብ ዶግማ ማለት ቓል እግዚኣብሔር ኣብ ልዕሊ ምድሪ ዘሎ ይኹን ወይስ ኣብ ትሕቲ ምድሪ ሰብ ይኹን መልኣኽ ክውስክ ክንኪ ሥልጣን ዝተዋህቦ ወይ ዝተፈቕደሉ ከቶ የልቦን። ከመይ ሓዋርያ ጳውሎስ “ግናኸ ንሕና እኳ እንተ ዀንና ወይስ መልኣኽ ካብ ሰማይ፡ ብዘይ እዚ ንሕና ዝሰበኽናልኩም ወንጌል ካልእ ወንጌል እንተ ሰበኸልኩም ንሱ ውጉዝ ይኹን። ከምቲ ቕድም ዝበልናዮ ሕጂውን ከም ብሓድሽ ብዘይ እቲ እተቐበልኩምዎስ ካልእ ወንጌል ዚሰብኽ እንተሎ ንሱ ውጉዝ ይኹን እብል ኣሎኹ። ስለ ዝበለ። (ገላ፡ 1፡8-9)

                               ቀኖና

ቀኖና ግና ብአምላክና ብእየሱስ ክርስሮስ ንዝአመኑ ክርስትያን ዝምርሑሉ ስርዓት ስለ ዝኮነ  ብአቦታት ቤተ ክርስትያን ማለት ቅዱስ ሲኖዶስ ከም ጊዜኡ ክጎድል ዝክእልን ክዉሰክ ወይ ክመሓየሽ ቀኖና ይበሃል፣ ጎይታ ንሓዋርያት “እቲ መንፈስ ሓቂ ምስ መጸ ግና ንሱ ዝሰምዖ ዘበለ እዩ ዚዛረብ እምበር ካብ ርእሱ ኣይዛረብን እዩ እሞ ንሱ ነቲ ዚመጽእ ኬፍልጠኩም ናብ ኵሉ ሓቂ’ውን ኪመርሓኩም እዩ” ከም ዝበለ (ዮሃ፡16፡13) ሓዋርያ ጳውሎስ ድማ ነዚ ጽሑፍ እዚ መልሲ ከጽድቖ ከሎ፥ “ንሕና ግና መንፈሳዊ ነገር ምስ መንፈሳዊ እናኣሰማማዕና መንፈስ ቅዱስ ብዚምህረሉ ቓል እምበር ጥበብ ሰብ ብዚምህረሉ ቓል ኣይኰንናን እንዛረብ ዘሎና” ኢሉ ቀኖና’ውን ስራሕ መንፈስ ቅዱስን መንፈስ ቅዱስ ዝመርሖም ሰባትን ከም ዝዀነ ኣረጋገጸልና። (1ቄረ፡2፡13) ሓዋርያትን ኣበውን ንቀኖና ብመንፈስ ቅዱስ ማለት እቲ መንፈስ ሓቂ ተመሪሖም ከም ዝሰርዕዎ የረጋግጸልና። ቀኖና ናብቲ ንጹህ ዝዀነ ቓል እግዚኣብሔር ኣበር ከይውሰኾ ብሓዋርያትን ኣቦታትን ብመንፈስ ቕዱስ ተመሪሖም ዘቑሙዎ ሥርዓተ ቤተ ክርስቲያን ዝሕሉ ጽሑፋት እዩ።

ብርግጽ ኣቦታት ከም ዝኣመትዎ ኣብቲ ሰለስተ ጉባኤታት ድማ ከም ዝተራእየ ንቀኖና እንተነውሔ ከነሕጽረሉ እንተ ሓጸረ ድማ ክንልቕበሉ በቶም ነዚ ሥርዓት እዚ ዝሰርዑ ኣቦታት ተፈቒዱልና ኣሎ። ይኹን እምበር ንቐኖና ክንውስኸሉን ከነሕጽረሉ እንኽእል ብምልእታ ቤተ ክርስቲያን  ብቅዱስ ሲኖዶስ ብመሪሕነት መንፈስ ቕዱስን ድኣ ይስራዕ እምበር ብዝኾነ ኣይስራዕን። ጊዜ ረኪበ ከምዚ ክከዉን አለዎ እናበለ  ዝዀነ መራሒ ቤተ ክርስቲያን ወይ መራሕ ሃገር ወይ ዝዀነ ሓያል ሓይሊ ስለ ዝረኸበ ወይ ቃሕ ስለ ዝበሎ ተነጺሉ ከውስኽ ወይ ከጉድል ፈጺሙ ኣይፍቀደሉን። ከመይሲ ቀኖና ሓላዊ ንእምነት ሓጹር ንትምህርትን ንቓል እግዚኣብሔር ስለ ዝዀነ። ተዘይ ዀነ  ኣርዮስ መቅደንዮስ፥  ንስጥሮስ  ወዘተ ዝተባህሉ ከሓድቲ ብቀኖና እንተዘይ ክልከሉ ንቓል እግዚኣብሔር ሓጹር ጥሒሶም ኣትዮም፥ ከም ድላዮም ምገበሩዎ ነይሮም። ቀኖና ነቶም ኣብ እምነት ዘለዉ፥ ክርስትያን ኣብ መትከል እምነት ክሳዕ ሞት ምእንቲ ክጸንዑ፥ ካብ ሰበኻ ክሳብ ዓለም ለኻዊ ዘለዉ መእመናን ዘነባብር ሥርዓት ቤተ ክርስቲያን እዩ። ክሳብ ዳግማይ ምጽኣት ክርስቶስ ድማ ንዶግማ ገፈል ከይኣትዎ ከዲኑ ዘነባብር ልምድን ታሪኽን ቤተ ክርስቲያን ከይቅየር ብመሪሕነት መንፈስ ቅዱስ ዝሕሉ  ድማ ቀኖና እዩ።

ካብ ሓንቲ ሃይማኖት(እምነት) ቡዙሓት ወጺኦም ብከመይ ከዱ

መጽሓፍ ቅዱስ ሃይማኖት ሓንቲ ምካና ይነግረና።ግና እዚ ኩሉ ሃይማኖታት ንምንታይ መጸ?እግዚኣብሄር ከምዚ ይብል ኣብ ቀረና ጎደናታት ደዉ ኢልኩም ተመልከቱ እቲ ጥንታዊ መገድታት እቲ ጽብቅ ጎደናን ኣየናይ ሙካኑ ሕተቱ እሞ ብእኡ ተመልለሱ።ሽዑ ንነፍስኩም ዕረፍቲ ክትረክቡ ኡኩም በለ። ንሳቶም ግና ኣይንመላለስን እሎም መለሱሉ፣ኤር 6፣16 ሰባት ኣይሓተቱን እታ ጥንታዊት መንገዲ እዉን ኣይተመላለሱን ናይ ርእሶም ፈጠራ መንገዲ መረጹ፣ስለዚ አዮም ዝሰሓቱ፣፣መንገዲ ኡሉ ዝተዛረቦ ሃይማኖት እምነት ማለት አዩ።እዚ ኣጥቢቅና ንምርዳእ ድማ ኣብ ዕብ 13፣7 ዘሎ ቃል ምንባብ የድልየና “ነቶም ቃል ኣምላክ ዝሰበኩልኩም መራሕቲ ዘክርዎም ከመይ ኡሎም ከም ዝነበሩን ከም ዝሞቱን ኣስተዊዒልኩም ኣሰር ኣሰር እምነቶም ሰዓቡ፣ኡሉ ደንጊግዎ አዩ።ኣቦታትና እንታይ ኣሚኖም?ኣቦታትና እንታይ ኣምሊኾም ሓሊፎም? ኡልና አነ ሓቲትና ባዕሉ እቲ ቃል አዩ ዝምልሰልና፣ስለዚናይ ሎሚ ሰባት ብእምነትን ብሃይምኖትን ንዓአቶም ነቶ ቃል ኣምላክ ዝምሃሩና ኣቦታትና ክንመስል ይግበኣና፣ስለዚ ኡዮም ከኣ ዝመከሩናን ዝመሃሩና።ነዚ አዩ ብሃዋርያትን ብነብያትን ተሃኒጽና ንእምኒ መኣዝን ዝኮነ ባዕሉ ኢየሱስ ክርስቶስ ምርካብ ይከኣል፣፣ከም መጽሓፍ ቅዱስ ኣገላልጻ ኣብቲ ኢየሱስ ክርስቶስ ባዕሉ እምኒ መኣዝን ዝኮነ መሰረት ነብያትን ሃዋርያትን ዝተሃነጽኩም ደጊም ደቂ ዓዶም ንቅዱሳን ስድራ ቤት ኣምላክ ኢኩም ይብለና ኤፎ 2፣20

ክርስትያን ብናይ ጎይታና ስም ንመጀመርታ ጊዜ ዝተመስረተ ኣብ ኣንጾኪያ እዩ፣፣መጽሓፍ ቅዱስ ደቂ መዛሙርቱ ሃዋርያት ናይ መጀመርታ ኣብ ኣንጾኪያ ክርስትያን ተባህሉ ይብል፣፣

1ይ ጉባኤ ድሕሪ እዚ ክሳብ 325 ብሓደ ቃልን ብፍቅርን ቤተ ክርስትያን ኣብ ዝተጎዓዘሉ ዝነበረት ጊዜ ኣርዮስ ዝተባህለ ተወላዲ ልብያ ዝኮነ መናፍቅ ኢየሱስ ፍጡር ዝብል ኣተሓሳስባ ኣብ ዘሎዓለሉ ጊዜ ቤተ ክርስትያን ደወላ ክትሃርም ድምጻ ክተስምዕ ግደታ ኮና፣፣እዚ ኣብ ታሪክ ቤተ ክርስትያን ናይ መጀመርታ (ቀድማይ ጉባኤ)ኡዩ፣፣እዚ ክበሃል ከሎ ግና ምስቲ ብተመሳሳሊ ስም ቀዳማይ ጉባኤ ሓዋርያት እናተባህለ ዝንገረሉ ብምክንያት ካብ ወገን ኣሕዛብ ክርስትና ዝተቀበሉ ኣሕዋት ብከመይ ንሓዞም ዝብልን ኣብ መንጎ ካብ ይሁድ ወገን ካብ ኣሕዛብ ዝመጹን ኣባልት ቤተክርስትያን ዝተባህለ ምፍልላይ ንምዕራፍ ሓዋርያት ኣብ ከተማ ኢየሩሳሌም ዘቃንዕዎ ጉባኤ ከአናግረና የብሉን፣፣ብርግጽ ናይ ሃዋርያት ጉባኤ ኣብ ኢየሩሳሌም ብጊዜ ዝቀደመን እንተ ኮነ ምክንያት መኣከቢኦም ግና ናይ ምሕደራ ርዲኢትን ድሕረ ባይታን ሜላ ስብከትን ጉስነትን ዘጠቃልል ዉሽጣዊ ጸገማት ብምንባሩ እምበር ናይ ክሕደትን መናፍቅነትን ኣብ ሃይማኖት ብዘይ ሙኻኑ በቲ ሓደ ወገን ከኣ ገና ቤተክርስትያን ካብ ስደትን መከራን ግፍዕን ከየዕረፈት ሙሉእ ናጽነትን ርግኣትን ከይ ረከበት ከላ ብዝተቃንዖ ብሙኻኑ ከም ዓለምለኻዊ ጉባኤ ኣብ ታሪክ ቤተ ክርስትያን ኣይተመዝገበን፣፣

ጀማሪ ጉባኤ ብሙኻኑ ከኣ ቤተክርስትያን እዉን ነቶም ካልኦት ጉባኤታት መበገሲ ዝገበረቶ ብሙኻኑ ዝከሓድ ኣይኮነን። ናይ 1ይ ጉባኤ>> ጉባኤ ንቅያ ምልስ ምስ እንብል ቤተክርስትያን ኩሉ እቲ ዝበጽሓ ስደትን መከራን ብዘመነ ሃዋርያ ጀሚሩ ኽሳዕ 70 ዓ.ም ብመሰጋገሪ ዘመን 70—160 ዓ.ም ሓሊፉ ብዘመነ ሰማእታት 160—313 ዓ.ም ገፋዕቲ ነገስታት ከም በዓል ኔሮን ቄሳር መክስምያኖስን ዲዮቅልጥያኖስን ሓሊፎም ብንጉስ ቆስጦንጢኖስ ወዲ ንግስቲ ኢለኒ ሙሉእ ናጽነትን ሰላምን ርግኣትን ረኪባ ብናይ ባዕላ ሕግን ስርዓትን እና ተመርሐት ቤተክርስትያን ናጻ ዝኮነ ስብከት ክትሰብክ ካብ እትጀምር ዘካየደቶ ናይ አጀመርታ ዓለምለኻዊ መንፈሳዊ ጉባኤ ሙኻኑ ኢዩ፣፣ካብ መላእ ዓለም ዝተዋጹ ኣመንቲ ዝተቃንዖ ንኩለን ሊቃነ መናብርቲ ዘሳተፈ ንመናፍቃን ከይ ተረፈ እዉን ናጻ ክይኖም ሓሳቦም ከፍስሱ፣ትምህርቶም ከስምዑ ምሉእ መሰል (ዕድል) ዝሃበ ብናይ ዘመና ኣገላልጽ (ነጻ ፕረስን ዲሞክራስን) ዓብይ ፋላሚ ጉባኤ ብምኻኑ ዩ፣ኣብ ታሪክ ቤተክርስትያን ቀዳማይ ጉባኤ ተባሂሉ ተደንጊጉ እንረክቦ፣፣

ንጉባኤ ንቅያ ምክንያት ዝኮነ ክሕደት መናፍቅነት ናይ ኣርዮስ ኢዩ ነይሩ፣፣ኣርዮስ ናይ ኣብ ተወላዲ ልብያ ዝኮነ ግና ኣብ መንፈሳዊ ትምህርቲ ኣብ እግሪ ቅዱስ ጰጥሮስ ተፍጻመተ ሰማእት ዝተመሃረ እንተ ኮነ ግና ትምህርቲ ናይ መምህሩ ገዲፉ ካልእ ናይ ክሕደት ትምህርቲ ከተኣታቱ ወልድ ፉጡር እና በለ ኣፉ መሊኡ ክሰብከሉ ምስ ጀመረ እዩ ቤተ ክርስትያን ጉዳዩ ብጉባኤ ክረኣ ዝወሰነት፣፣ናይ ኣርዮስ ክሕደት ንምስጢረ ስላሴ ምስጢረ ስጋዊ ዘዘናብል ትምህርቲ እዩ ነይሩ፣ስለዚ ድማ ካብ ሙሉእ ዓለም ኣብያተ ክርስትያናት ዝተሓረዩ 2340 ዝኮኑ ኤጲስቆጶሳትን ሊቃዉንትን ካብ 21 ሚያዝያ ክሳብ 21 መስከረም ኣብ ንቅያ ብትእዛዝ ንጉስ ቆስጦንጢኖስ ተኣከቡ።ካብዚኣቶም 318 ሊቃዉንቲ ከም ሓደ ልቢ መካሪ ከም ሓደ ቃል ተዛራቢ ብሙኻን ሓሳቦም ሓደ ኮይኑ ስለ ዝተረክበ ንጉዳይ ኣርዮስ ክምርምሩ ተገብረ።ብ 9 ሕዳር 325 ዓ.ም ግእዝ ጉባኤ ተጀመረ። ኣርዮስ ሓሳቡን እምነቱን ክገልጽ ነጻ መድረክ ተዋህቦ(ትቤ ጥበብ ፈጠረኒ ኣብ ከመ እኩን በቅድመ ኩሉ ተግባሩ)ምሳ 8፣22 ዝብላ ጥቅሲ ነጸላ ትርጉሙ ብምጥቃም ትሕቲኡ ዘሎ ቅዲስ ጽሑፍ ብዘይ ምግንዛቡ። ጥበብ ዝተባህለ ኢየሱስ ክርስቶስ አዩ ቀዳማይ ፍጥረት ናይ አግዚኣብሄር ኣብ ኢዩ፣ንካልኦት ፍጥረታት ግና ልእኩ ኮይኑ ሓጊዝዎ አዩ፣ ብምባል ናይ ክሕደት ትምህርቲ ኣፍሰሰ።ኣብቲ ሰዓት ወይ ኣብቲ ጉባኤ ምስ ኣቦኡ ናይ እለእስክንድሮስ መሰነይታ ዝመጸ ድያቆን ነበረ ይብል ኣብቲ ታሪክ ኣብቲ ጊዜ ድያቆን ኣትናትዮስ ካብ ዝነበረሉ ወንበር ብድድ በለ አሞ ኣርዮስ ወዲእካ.ዶ ድሕሪ ብምባል ከምቲ ንሳካ ዝበልካዮ ዘይኮነ

• ወልድ (ኢየሱስ ክርስቶስ)ናይ ኣብ ፉጡር ዘይኮነ ባዕሉ ፈጣሪ እዩ።

• ከም አግዚኣብሄር ኣብ እዉን ይምለክን ይድገደሉን።

• ሰብ ስለ ዝኮነ ካብ ኣምላክነቱ ዝጎደሎ ከም ዘየለን ብፍጥነት መጽሓፍ እና ገንጸለ ኣፉ ኣትሓዞ።ጉባኤ ኩሉ ከም ሓደ ልቢ ከም ሓደ ቃል ናይ ኣትናትዮስ እምነት ናትና እምነት ናይ ኣትናትዮስ ቃል ናትና ቃል በሉ፣ምክንያቱ ኣትናትዮስ እቲ ሓቂ ካብ መጽሓፍ ስለ ዝመስከረ።ኣብቲ ጊዜ እትይ ካብ ክሕደቱ ክምለስ ተለመነ ክምለስ ስለ ዘይከኣአ ካብ ቤተክርስትያን ብዉግዘት ተፈለየ 318 ካብቲ ጊዜ ንደሓር እዮም ጸሎት ሃይማኖት ደሪሶም ኣብቲ ፍርቂ ምስ በጽሑ ከምዚ ዝበሉ ካብ ብርሃን ዝተረክበ ብርሃን ካብ ሓቀኞ ኣምላክ ዝተረክበ ኣምልኽ ዝተወለደ እምበር ፍጡር ዘይኮነ፣ብመለኮቱ ምስ ኣብ ማዕረ ዝኮነ ኩሉ ብእኡ ዝተፈጥረ ፣ብዘይካኡ ግና ኣብዚ ምድሪ ዘሎ ይኩን ኣብ ሰማይ ዘሎ ምንም ዝተፈጥረ የልቦን።ምእንታና ምእንቲ ሰብ ምእንቲ ምድሓና ካብ ሰማይ ዝወረደ ብመንፈስ ቅዱስ ካብ ቅድስቲ ድንግል ማርያም ስጋ ለበሰ ሰብ ኮነ ብምባል ጺሒፎምልና ሓሊፎን ስለዚ ኩሉ ጊዜ ነዛ ጸሎት ክንደግማ ይግበኣና።ይትባረክ ኣምላከ ኣበዊነ።

• 2ይ ጉባኤ ቆስጦንጥንያ

 ካብ ኣርዮስ ቀጺሉ ብሰይጣናዊ ትምህርቲ ቤተ ክርስትያን ክህዉክ ዝፈተነ መቅደንዮስ ዝተባህለ መናፍቅ እዩ፣፣እዚ መናፍቅ ካብ ቅድስተ ስላሴ ካብ ሰለስቲኦም ኣካላት መንፈስ ቅዱስ ሕጹጽ (ፉጡር)እዩ፣ኣካል የብሉን ኢሉ ኣብ ቆስጦንጥንያን ከባቢኡን ቡዙሓት ሰባትን ቤተክርስትያንን ክህዉክ ጀሚሩ።ኣብዚ ጊዜ እዚይ ቤተ ክርስትያን ተቃዉሞኣ ክተስምዕ ግድን ስለ ዝኮነ ከኣ ድምጻ ኣስመዖት።

 381ዓ.ም ጉባኤ ክትገብር ተገደደት።እዚ ድማ ንምስጢረ ስላሴ ዝትንክፍ ናይ ክሕድት ትምህርቲ እዩ ኣምጺኡ።በዚ ምክንያት ከአ 150 ሊቃዉንቲ ካብ ኣርብዕቲኣን ሊቃናተ ወናብርቲ (መንበረ ያዕቆብ ዘኢየሩሳሌም መንበረ ጰጥሮስ ዘሮማ መንበረ ዮሓንስ ዘኣንጾኪያ መንበረ ማርቆስ ዘእስክንድርያ ብምምጻእ ብባሕቲ 2 የካቲት ጉዳዩ ብጉባኤ ተመልከትዎ።መቅደንዮስ ናይ ክሕደት ትምህርቱ ኣብ ቅድሚ ጉባኤ ኣቅረበ።ጉባኤ ድማ ብመሪሕነት ቅዱስ ቆርሎስ

• መንፈስ ቅዱስ ሕጹጽ ዘይኮነ ፈጣሪ

• መንፈስ ቅዱስ ኣምላክ ባኦሉ ምካኑን

• መንፈስ ቅዱስ ምስ አግዚኣብሄር ኣብን አግዚኣብሄር ወላድን ማዕረ ሙካኑ ምስጋድን ኣምልኮን ከም ዝግብሮን መጽሓፍ ግና ገንጸሉ ከረድእዎ ጀመሩ፣እንተ ኮነ ክምለሰሎም ስለ ዘይከኣለ ካብ ቤተክርስትያን ብዉግዘት ኣፋነዉዎ ፈለይዎ።ሊቃዉንቲ ወጊዞም ምስ ወዱኡ ምስ እግዚኣብሄር ኣብን እግዚኣብሄር ወልድን እግዚኣብሄር መንፈስ ቅዱስን ማዕረ ምካኖም ብምርግጋጽ (ወንኣምን ብምንፈስ ቅዱስ እግዚእ ምህያዊ) ንዝብል ኣንቀጽ ኣብ ርእሲ እቲ ዝነበረ ናይ 318 ሊቃዉንቲ ዘስፈርዎ ድርሰት ጸሎት ሃይማኖት ወሲኮም ናይ መወዳእታ መልክዑ ብምትሓዝ <<ለዓለም ዓለም>>እሎም ዛዚሞሞ።

3ይ ጉባኤ.>> ካብዚ ቀጺሉ ((ኢየሱስ ክርስቶስ ክልተ ኣካል ክልተ ባህሪ እዩ ካብ ማርያም ዝተወልደ ዕሩቅ ብእሲ እዩ፣ቃል ኣብ የርዳኖስ ክሳዕ ዝሓድሮ ወዲ ማርያም ናይ ቃል መሐሪ ኮይኑ ተወሊዱ፣ስለዚ ማርያም ወላዲት ስብ እምበር ወላዲት ኣምላክ ኣይትብሃልን ዝብል ናይ ክሕደት ትምህርቱ ሒዚ ናይ ቆስጦንጥሮስያ ሊቀ ጳጳስ ንስጥሮስ ናብ ቤተ ክርስትያን መድረክ መጸ። ሕጂ እዉን ቤተ ክርስትያን ደወላ ክትሃርም ግድን ስለ ዝኮና ካብ ሙሉእ ዓለም ዝተኣከቡ ሊቃዉቲ ብመሪሕነት ናይ መንበረ ማርቆስ መበል 24 ፓትርያሪክ ዝነበረ ቅዱስ ቀርሎስ ናይ ሃዋርያት ሰለስቱ ምእትን ዓሰርቱ ወስምንቱ ሊቃዉንቲ ናይ 150 ሊቃዉንትን እምነት ብምሓዝ ናይ ተዋህዶ ሞዶሻ ሒዙ መድረክ መጸ።እዚ ዝኮነሉ ብ431 ዓ.ም ኣብ ኤፈሶን ዝተባህለ ከተማ 200 ዝኮኑ ሊቃዉንቲ ምስኡ ሒዙ ጉባኤ ጀመረ።ኣብቲ ሰዓት ንስጥሮስ ትምህርትካን እምነትካን ኣቅርብ ናጻ መድረክ ተዋሂቡካ ኣሎ ተባህለ።ንስጥሮስ ኣብ መድረክ ድሕሪ ምድያብ ኢየሱስ ክርስቶስ ክልተ ኣካል ክልተ ባህሪ ኣለዎ ብምባል ናይ ክሕደት ትምህርቱ ኣብ ጉባኤ ፈነዎ፣ኣብቲ ጊዜ ቅዱስ ቀርሎስ ኢየሱስ ክርስቶስ ሓደ ኣካል ሓደ ባህሪ ደኣ እምበር ከምቲ ንስካ ትብሎ ዘለካ ኣይኮነን ብምባል መጽሓፍ እና ገንጸለ ከረድኦ ጀመረ።ንስጥሮስ ግና ልቡ ብሰይጣናዊ ትምህርቲ ስለ ዝተመልኣ ክርዳእ ኣይከኣለን ብዉግዘት ድማ ካብ ቤተክርስትያን ተፈልየ።ጉባኤ ድማ ኢየሱስ ክርስቶስ ሓደ ኣካል ሓደ ባሕሪ ብተዋሕዶ ከበረ ብምባል ኣደና ቅድስቲ ድንግል ማርያም ከኣ ወላዲት ኣምላክ ሙካናን ብሰፊሑ ጺሒፎ ጉባኤ ተዛረመ።

ጉባኤ ኣክላባት(ጉባኤ ኣብዳን) 

እዚ ጉባኤ እዚይ ኣብ ቤተ ክርስያና ከም ጉባኤ ዘይኮነ ዝፍለት ከም ጉባኤ ኣክላባት ተባሂሉ ይፍለጥ ስለምንታይ ንዝብል ሕቶ ኣብ ታሕቲ ክንገልጾ ኢና ተከታተሉና።ካቶሊክ ንምምስራት ዝቀንዖ ብ451 ዓ.ም ኣብ ኪልቀዶን ጉባኤ ተገብረ።ናይቲ ጉባኤ ኣዳላዊ ጸዋዕትን ናይቲ ዘመን ዝነበሩ ነገስታት ናይ ሮማ ንግስቲ ዝነበረት ብርክልያ እያ።ፓፓሊዮን ዝተባህለ ናይ ክርስቶስ ሰማያዊ መንግስቱ ብናይ ዓለምና ነገስታት ድልየቶም ንክፍጽምን ኣብቲ ግዜ ኢየሱስ ክርስቶስ ክልተ ኣካል ሓደ ባህሪ ብምባል ናይ ኑፋቐ ትምህርቲ ኣብ ጉባኤ ኣፍሰሶ። ኣብቲ ሰዓት እቲ 636 ዝኮኑ ሊቃዉቲ ተኣኪቦም ነይሮም።ዝበዝሑ ኣብዚ ጉባኤ ዝተረከቡ ብርዲእትን ብፍልጦን ዝተኣከቡ ኣይነበሩን፣በቶም ሓያላት ናይ እቲ ዘመን ዝነበሩ ነገስታ ካቶሊክ ሃይማኖት ክምስረት ኪኢሉ።
ኣብ ጉባኤ ዝተረከበ ናይ ተዋህዶ ሓርበኞ ናይ ናይ ግብጺ ሊቀ ጳጳስ ቅዱስ ዲስቁሮስ እዚ ትምህርቲ ናይ ንስጥሮስ ትምህርቲ ኣቦታተይ በዓል ቅዱስ ቄርሎስ ዝወገዝዎ ሕጂ ካበይ መጺኡ ብምባል ኢየሱስ ክርስቶስ ሓደ ኣካል ሓደ ባህሪ እዩ ብምባል ወጊዙ ካብ ጉባኤ ወጸ።እቶም ነገስታት ብምሓዝ ኣስርዎን ኣሳቀይዎ ጭሕሙ ብምልጻይ ኣስናኑ ብመርተሎ ሰበርዎ ቅዱስ ዲስቁሮስ እዚ ፍረ ሃይማኖት እዩ ብምባል ናብ እስክንድርያ ለኣኮ ይብለን።ይትባረክ ኣምላከ ኣበዊነ። ኦርቶዶክሳዉያን ነዚ ጉባኤ ንነጋስታት ዓለም ድልየቶም ንምፍጻም ዝተገብረ ጉባኤ ስለ ዝኮነ ጉባኤኣብዳን ወይ ጉባኤ ኣክላባት ኢላ ሸይማቶ በዚ ድማ ቤተክርስትያና ብጉባኤ ኣክላባት አና በለት ትጽዉዖ ኣላ።ንናይ ዓለምና ድልየት ንምፍጻም ዝገበሮ ኣከባ ፓፓሊዮን ክሰልጦ ኣይከኣለን ብገንዘብ እዉን ፈቲኑ ኣይከኣለን ምክንያቱ ኦርቶዶክስ ብናይ ዓለምና ነገስታት ስለ ዘይተሓንጸት፣ኣብ ከዉሒ ዝተሰርሐ ገዛ ማይ(ዝናብ) ኣብ ዝመጸሉ ከፍርሶ ኣይከኣልን ኣብ ሑጻ ዝተሰርሐ ገዛ ግና ማይ ኣብ ዝሃርመሉ ሒዝዎ ይከይድ ይፈርስ።ቤተ ክርስትያና ድማ ኣብ ከዉሒ አያ ተሰሪሓ ዘላ ባዕሉ ከዉሒ ዝኮነ እምኒ መኣዝን ኢየሱስ ክርስቶስ ብደም አያ ተመስሪታ።በዛ ብደሙ ዘጥረያ ቤት ኣምላክናን እምነትና ጸኒዕና ክንጋደል ናይ ኣቦታትና ኣሰር ክንክተልን አምላክ ኣቦታትና ኢየሱስ ክርስቶስ አግዚኣብሄር ይሓግዘና።ብተወሳኺ ድማ እዘን ዚስዕባ ሠለስተ ኣገላልጻታት መንነት ሃይማኖት (እምነት) ኣጸቢቐን ዘብርሃ እየን።            

ሃይማኖት መሠረት                                               

ቅዱስ ዮሐንስ አፈወርቅ ንእምነት፡ “አሚንሰ መሠረት ይእቲ፡ ወካልኣኒሃ ሕንፃ ወንድቅ እሙንቱ፥ እምነት መሠረት እያ፡ ካልኦት ድማ ሕንፃን መንደቕን እዮም።” ይብል “ካልኦት” ኢሉ ብሕንፃን መንደቕን መሲሉ ዝተዛረቦም፡ ከኣ ምግባርን ትሩፋትን እዮም። ስለዚ እምነት መሠረት ምግባርን ትሩፋትን እያ። ነዚ ሕንፃ ምግባርን ትሩፋትን እዚ ቅድሚ ምሥራሕካ፡ ፈጣሪ ከም ዘሎን ብእትሠርሖ ተግባራት ጽድቂ ድማ ኣብ መወዳእታ ዓስቢ ከም ዝህበካን ክትኣምን ኣሎካ። “ወዘእንበለ ተአምኖሰ ኢይትከሀል ያሥምርዎ ለእግዚአብሔር።/ ብዘይ እምነት ግና ንእግዚአብሔር ኬሥምርዎ ኣይከኣልን እዩ።” (ዕብ.11፥6)

ብተወሳኺ’ውን ቅዱስ ጳውሎስ ኣብ’ቲ ኣብ (ማቴ.16፥16) ከውሒ ተባሂሉ ዘሎ ናይ ቅዱስ ጴጥሮስ እምነትን ምስክርነትን ማለት ጐይታናን መድኃኒናን ኢየሱስ ክርስቶስ ናይ ባህርይ ኣምላኽ ምዃኑ ምእማን፡ መሠረት ኵሉ ከም ዝኾነን፣ ብድኅር’ዚ ድማ ከምቲ ወርቂ ብሓዊ ዚፍተን ኣብ ጊዜ ፈተና ጸኒዕካ ሰማያዊ ዓስቢ ዘውህብ ሥራሕ ምሥራሕ ከም ዚግባእን፡ “ብዘይ እቲ ሥሩት መሠረት፡ ንሱ ኸኣ ኢየሱስ ክርስቶስ፡ ካልእ መሠረት ሓደ እኳ ኺሥርት ዚኽእል የልቦን እሞ፡ ኣነ ኸም’ቲ ዝተዋህበኒ ጸጋ እግዚአብሔር ብልሓተኛ ሓናፂ ኮይነ ነቲ መሠረት ሠረትኩ፣ ሓደ ኻልእ ከኣ ኣብ ልዕሊኡ ይሓንፅ። ነፍሲ ወከፍ’ውን ከመይ ገይሩ ኸም ዚሓንፅ ይጠንቀቕ። ሓደ እኳ ኣብ ልዕሊ እዛ መሠረት እዚኣ ወርቂ፡ ብሩር፡ ክቡር እምኒ፡ ዕንፀይቲ፡ ሣዕሪ ወይስ ሓሠር እንተ ሠርሐ፡ እታ መዓልቲ እቲኣ ብሓዊ ኽትግለጽ እያ እሞ፡ ክትቀልዖ እያ። ግብሪ ነፍሲ ወከፍ ኪግሃድ እዩ፣ ንግብሪ ነፍሲ ወከፍ ከኣ ከመይ ምዃኑ እቲ ሓዊ ኺፍትኖ እዩ። ሰብ፡ እቲ ኣብ ልዕሊኡ እተሓንፀ ዕዮ እንተ ጸንዓሉ፡ ዓስቢ ኪቕበል እዩ። እቲ ዕዮኡ እንተ ነደደ ግና፡ ዓስቡ ኺስእን እዩ። ንርእሱ ግና ኪድኅን፡ ግና’ኸ ከምቲ ሓዊ ኃሊፉ ዝደኃነ እዩ።” (1ይ ቆሮ.3፥11-15) ብምባል ገሊጽዎ ኣሎ።

ነገረ ማርያም

ካብ ምሥጢረ ሥጋዌ ኣቐዲሙ ንነገረ ማርያም ምምሃር ይግባእ ንምንታይ እንተተባህለ ጎይታናን መድሓኒናን ኢየሱስ ክርስቶስ ሰብ ዝኾነ ሥጋ ዝለበሰ ካብ ኣዴና ቅድስት ድንግል ማርያም ስለ ዝኾነ እዩ ። ንነገረ ማርያም ከይተመሃሩ ንምሥጢረ ሥጋዌ እንተ ተመሃሩ ኣምላኽ ካብ መን ሰብ ኮነ ናይ መን ስጋ ለበሰ ንዝብል ሕቶ ንምምላስ ኣጸጋሚ ይኸዉን።ነገረ ማርያም ኣቀዲምና እንድሕር ተማሂርና ግና ንንጽህናኣን ንቅድስናኣን ንድንግልናኣን ፈሉጥና ካብ ቅድስት ድንግል፡ማርያም ኣምላኽ ሰብ ኮነ ስጋ ለበሰ ኢልና ንክንምልስን ንምስጢረ ስጋዊ ንምምሃርን ምፍላጥን ይግበአና። ኣዴና ቅድስት ድንግል ማርያም ቅድሚ ዓለም ብሕልና ኣምላኽ ዝነበረት ከም ምኻና ገና ከይተወልደት ትንቢት ተነጊሩላ ሱባኤ ተቖጺሩላ ዝነበረን ምስ ተወልደት ዉን ኣደ ኣምላኽ እናተባህለት ከም እትነብርን ቅዱሳት መጻሕፍቲ ዝመስከርዎ እዩ። ብዛዕባ ልደት ኣዴና ነቢይ ኢሳይያስ ከምዚ ይብል:- ኢሳይያስ 11፡1 (ትወጽእ በትር እምስርወ እሴይ ወየዓርግ ጽጌ እምጉንዱ) ካብ ጒንዲ እሰይ በትሪ ክትወጽእ ፡ ካብቲ ጉንዲ በትሪ ድማ ዕንበባ ጠጥዒ ክወጽእ እዩ። ተባሂሉ ተነጊሩ ነይሩ፡ በትሪ ዝተባህለት ወይ ብበትሪ ዝተመሰለት ቅድስት ድንግል ማርያም ክትከዉን ከላ ዕንበባ ድማ ወይ ጠጥዒ ዝተባህለ ጎይታናን መድሓኒና ኢየሱስ ክርስቶስ ኣብዚ ምድራዊ ዓለም መጺኡ ካብ ስጋኣ ስጋ ካብ ነፍሳ ነፍሲ ወሲዱ ካብኣ ምዉላዱ ዘመልክት እዩ።
 ቅዱሳን ነብያት እግዚኣብሄር ብዝሃቦምን ብዝገለጸሎምን ረቂቅ ጥበብ ናይ ኣዴና ቅድስት ድንግል ማርያም ልደት ቡዙሕ ተነብዮም እዮም ፡ቅድሚ ኢሳይያስ ዝነበረ ቅዱስ ዳዊት እዉን ንቅድስት ድንግል ማርያም ከምዚ ኢሉ ነይሩ:-ዳዊት 132 ፡13፤ እግዚኣብሄር ንጽዮን ሐርይዋ እዩ እሞ፣ መሕደሪኡ ኽትከውን በሀጋ፣እዚኣ ንሓዋሩ መዕረፊተይ እያ ብሂገያ ኣለኩ'ኣብዚኣ ክነብር'የ ይብለና።ጽዮን ኢሉ ድማ ጸዊዕዋ ንቅድስት ድንግል፡ማርያም ምኻኑ ምርዳእ የድሊ። ካልእ ዉን ነቢይ ኢሳይያስ ከም ትወልድን ምስ ወለደት ከኣ ብንጽሕናን ብግንግልናን ኣምላኽ ከም እትወልድ ከረድእ ከሎ:- እግዚኣብሄር ባዕሉ ትእምርቲ ክህበኩም እዩ"እነሆ ድንግል ክትጸንስ 'ያ ወዱ ዉን ክትወልድ'ያ ስሙ'ዉን ኣማኑኤል ክትሰምዪ'ያ ኢሉ'ዩ ኢሳ 7፥14 እዚ ትንቢት'ዚ ቅድስት ድንግል ማርያም እትወልደሉ ዘመልክት ጥራይ ዘይኮነስ ኣካናዊ ቃል እግዚኣብሄር ኢየሱስ ክርስቶስ ዉን ካብኣ ከም ዝዉለድ ዝገልጽ'ዩ፡ ስሙ ዉን ኣማኒኤል ክበሃል እዩ።ኣማኒኤል ማለት ድማ እግዚኣብሄር ምሳና ማለ ምኻኑ ንባቡን ትርጉሙን ጺሒፍዎ ኣሎ። እሞ ነዛ ቅድስት ኣደ ትዉልዳ ከመይ ከም ዝኮነ ምፍላጥ ኣገዳሲ ስለ ዝኮነ ናብ ትዉልዳ ነገር ንመለስ። ትዉልዲ ድንግል ማርያም

በትሪቃን ቴክታን ዝበሃሉ ሰባት ኣብ ኢየሩሳለም ብሓድነት ዝነብሩ ነበሩ።ንሳቲም ዉን ንእግዚኣብሄር ዝኣምኑ ዝተፈተዉ ብሩኻት ኣብ ቅድሚ ሰብን እግዚኣብሄርን ብቑዓትን ቡዙሕ ሃብቲ ዝነበሮምን ሰባት ነበሩ። ንሳቶም ዝወርስ ዉላድ ዘይነበሮም ሰበይቱ መካን ንሱ ድማ ካልእ ሰበይቱ ዘይፈልጥ ስለ ዝነበሩ ሃብቶን ዝወርስ ዉላድ የብልናን እና በሉ ይዘራረቡ ነበሩ። ሰበይቱ ድማ ኣምላክ እስራኤል ዝገብሮ ነገር ዝፈልጥ የለን ትማሊ ምሸት ብሕልመይ ጻዕዳ ምራኽ (ብተይ) ካብ ማህጸነይ ክትወጽእ እታ ጻዕዳ ምራኽ ዉን ጻዕዳ ምራኽ ክትወልድ ከምኡ እናበላ ክሳብ ሸዉዓተ ትዉልዲ ክዋለዱ እታ ሻዉዖይቲ ንወርሒ ክትወልድ እታ ወርሒ ድማ ንጸሓይ ክትወልድ ረአኩ በለቶ።ንሱ ዉን እቲ ራኢይ ጹቡቅ'ዩ ኢሉ ናብ ሕልሚ ዝፈታሕ ከይዱ ኩሉ ነገሮ እቲ ሕልሚ ዝፈትሕ ሰብ ድማ እግዚኣብሄር ብምሕረት ሪኢኩም እዩ፡7ኣንስቲ ምራካት ምዉላድኩም 7ኣዋልድ ክትወልዱ ኢኩም ካብኣታተን እታ ሻዉዓይቲ ንወርሒ ምዉላዳ ካብ ሰብ ዝበለጸት ካብ መላእኽቲ ዝኸበረት ብርኽቲ ፍጥረት ክትወልዱ ኢኩም ናይ ጸሓይ ነገር ግን ኣይፈለጥክዎን በሎም።

7 አንስቲ

1ሄኤሜን	5ሴትና
2ዴርዴ	6ሄርሜላ
3ቶና	7 ሃና
4ሲካር	ወርሒ ዝተባህለት ቅድስቲ ድንግል ማርያም እያ

  አብ 9 ወርሒ 5 መዓልትን ጋል ወለደት ኣብ ሻምናይ መዓልታ ድማ ሽማ ሄኤሜን ኣዉጹእላ ሄኤሜን ማለት ዝተማባጻዕናዮ ረኪብና ማለት እዩ።ኣካለ መጠን ምስ በጽሓት ድማ ኣመርዓዉዋ ጋል ወለደት ስማ ዴርዴ በልዋ ዴርዴ ማለት ካብ ኣቦታትና ወገን ዝተወልደት ማለር እዩ። ዴርዴ ጋል ወለደት ስማ ቶና በልዋ ቶና ማለት ራኢይ ሪእና ነገር ረኪብና ዝወለድናያ ማለት እዩ። ቶና ዉን ወለደት ስማ ሲካር በልዋ ሲካር ማለት ካብ ኣዝማድና ወገን ዝተወልደት ማለት እዩ።ሲካር ድማ ኣመርዓዉዋ ጋል ድማ ወለደት ስማ ሴትና በልዋ፡ ሴትና ማለት ስራሓ ዝጸበቐ ብግባራ ዝሰመረ ጽብቕቲ ማለት'ዩ። ሴትና ድማ ኣመርዓዉዋ ጋል ድማ ወለደት ስማ ሄርሜላ ኣዉጽኡላ ሄርሜላ ማለት ካብ ኩቡራት ካብ ሃብታማት ወገን ዝተወልደት ማለት እዩ። ሄርሜላ ድማ ኣመርዓዉዋ ጋል ድማ ወለደት ስማ ሃና ኣዉጽኡላ፡ ሃና ማለት ብሃይማኖት ብምግባር ዝጸንዐት ብንጽህና ዝተሸለመት ብርክትን ክብርትን ልዕልትን ፍጥረት ማለት እዩ።  
ናይ ኣዴና ቅድስት ድንግል ማርያም ትዉልዲ ንምቁጻር ትንቢት ዝተነግረሉ ሱባኤ ዝተቖጽረሉን እዘን ሸዉዓተ ኣንስቲ እየን። ሃና ዉን ብስርዓት ዓቢያ ን ኣካለ መጠን ምስ በጽሓት ካብ ቤተ መንግስቲ ንዝተወልደ ክቡር ጻድቕ ኢያቄም ንዝበሃል ሰብ ኣመርዓዉዋ ሃናን ኢያቄምን ብሓደ እና ነበሩ ዉላድ ኣይነበሮምን። በዚ ድማ ዉላድ ክህቦም ኩሉ ጊዜ ናብ እግዚኣብሄር ይልምኑ ነበር።ወዲ እንተ ወለድና ሓሪሱ ኩዒቱ የብልዐና ኣይንብልን፡ንቤት እግዚኣብሄር የገልግል ጋል ዉን እንተኮነት ማይ ቀዲሓ መሶበወርቅ ሰፍያ ተገልግለና ኣይንብልን ንቤተእግዚኣብሄር ተገልግል ኢሎም ተመባጽዑ።ዝነገርካዮ ዘይርስዕ ዝለመንዎ ዘከልእ እግዚኣብሄር ኣምላኽ ንልመናኦም ሰሚዑ ብነሐሰ 7ብዕለይ እሑድ ካብ ሰብ ዝበለጸት ካብ መላእክቲ ዝኸበረት ፍጥረት ኣዴና ቅድስት ድንግል ማርያም ተጸንሰት፡ድሕሪ 9ወርሕን 5መዓልትን ድማ ማሕቲ ማለት 1ግንቦት ተወልደት።

ኣዴና ቅድስት ድንግል ማርያም ብመብጽዓ ስለ ዝተረክበት ኣቦኣን ኣዴኣን ነቲ ፍቕሪ ከይጸገብዎ ናይ ቆልዓ ሓረርታኦም ከይወጸሎም ኣብ ሰለስተ ዓመታ ንቤተእግዚኣብሄር ከተገልግል ሂቦማ።ኣብ ቤተ መቅደስ (ቤተእግዚኣብሄር)12 ዓመት ምስ መልአት ግና ኣይሁድ ዕድሜኣ ቖጺሮም ንኣካል መጠን በጺሓ እያ ናይ ኣንስቲ ልማድ ክመጻ ይክእል 'ዩ እሞ ቤተ መቅደስና ከይተርክሰልና ትዉጻእ ኢሎም መኸሩ።ኣጌና ቅድስት ድንግል ማርያም ዋላ'ኻ ካብዚ ነገራት 'ዚ ንጽህቲ እንተነበረት ነቲ ዝነበረ ሓሳብ ስለ ዝተቐበልዎ ኣብ ክንዲ ኣብ ቤተመቅደስ ኣብ ገዛ ዮሴፍ ኮይና እንዳተመላለሰት ረገልግል ነበረት።ኣዴና ብሃልዮ፡ ብነቢብ፡ ብገቢር፡ብምርኣይን፡ብምስማዕን ድንግል ስለዝኾነት እዚ ቅድስናኣ ኣደ ኣምላኽ ክትኸዉን ስለ ዘብቕዓ እቲ መልኣኽ ቅዱስ ገብሪኤል ንእግዚኣብሄር ወልድ ከምትወልድ ኣበሰራ። ሉቃ 1፡26

ዘለአለማዊ ድንግልና ቅድስት ድንግል ማርያም

ኣዴና ቅድስት ድንግል ማርያም ካብ ዝተፈልዩ ፍልይቲ ካብ ዝኸበሩ ክብርቲ ዝገበራ ማሕተመ ድንግልንኣ ከይተለወጠ ንኣምላኽ ብድንግልና ጠኒሳ ብድንግልና ምውላዳ ኢዩ (ማቴ 1፡18-20)። ኣዴና ቅድስት ድንግል ማርያም ንጎይታ ቅድሚ ምጥናሳ፡ ድሕሪ ምጥናሳ፡ምስ ጠነሰት፡ ቅድሚ ምውላዳ፡ ኣብ ግዜ ምውላዳ፡ ድሕሪ ምውላዳ ድንግል ኢያ። ኣዴና ቅድስት ድንግል ማርያም ካብ ካልኦት ኣንስቲ ተፈልያ እግዚኣብሔር ካብ ዝፈጠራ ጀሚሩ ብሓሳብ፡ ብምዝራብ፡ ብግብሪ(ብስራሕ)ንጽህቲ ድንግል ኢያ። ድንግል ዝብል ቃል ንጽህንኣን ቅድስናኣን ጥራሕ ዘመልክት ዘይኮነስ ፍልይቲ ምዃና’ውን የመልክት ኢዩ። ኣብ ዓለም ካብ ዝነበራን ካብ ዘለዋን ኣንስቲ ከም ኣዴና ቅድስት ድንግል ማርያም ኣደነት ምስድንግልና፡ድንግልና ምስ ኣደነት ኣተሓባቢራ/ኣጣሚራ ዝተረኽበት ሰበይቲ የላን። ኣዴና ቅድስት ድንግል ማርያም ዘለኣለማዊት ድንግል ምዄና ናይ ኦርቶዶርስ ተዋህዶ ቤተክርስትያን እምነት እዩ፣፣(መኃ 4፡5)።
 ነቢይ ሕዝቄል ዝረኣዮ ራእይ ኣዴና ቅድስት ድንግል ማርያም ምዃና ኢዩ ዝገልጽ (ሕዝ 44፡1=2)። ናብ ምብራቕ እትርኢ መጻኢት ደገ መቕደስ መለሰኒ፣ ዕጽውቲ ኸኣ እያ፣ እግዚኣብሄር ድማ በለኒ፣ እዛ ደገ እዚኣ ዕጽውቲ ትኹን፣ ኣይትከፈት፣ ሰብውን ኣይእተዋ። እግዚኣብሄር ኣምላኽ እስራኤል ኣትዩላ እዩ እሞ፣ ስለዚ ብዕጽውታ ትንበር አዴና ቅድስት ድንግል ማርያም ንሃልዮ ብነቢብ ብገቢር ድንግል እያ፣፣ አሕዋትና ደቂ አንስትዮ ብግብሪ ድንግል እንተኾና ብሓሳብ ግና ደናግል ክኾና አይክእላን እየን ድንግል ማርያም ግና ብሓሳብን ብግብርን ድንግል እያ፣፣

 ወንጌላዊ ቅዱስ ሉቃስ’ውን “ቅዱስ ገብርኤል ናብ ሓንቲ ድንግል ተላእከ ስም እታ ድንግል ከኣ ማርያም ኢዩ” ብምባል ብዛዕባ ድንግልንኣ ተዛሪቡ ኢዩ (ሉቃ 1፡26-28)።ነቢይ ኢሳይያስ’ውን “እንሆ ድንግል ክትጠንስ ወዲ ከኣ ክትወልድ ኢያ”(ኢሳ 7፡14) ብምባል ብስማን ብግብራን ድንግል ኢልዋ ኢዩ። ወንጌላውያን ማቴዎስን ሉቃስን ኣብ ላዕሊ ዝተነግሩ ትንቢታት ከመይ ኢሉም ብተግባር ከም ዝተርጎምዎ መስኪሮም ኢዮም(ማቴ 1፡18 ,ሉቃ 2፡34-35)። ድንግል ማርያም ብድንግልና ጸኒዓ ዘላ ኣደ ኣምላኽ ኢያ እምበር ካልኦት ደቂ ዝወለደት ኣይኮነትን።

 ዝተመረጸት ኣደ ኣምላኽ ንምዃን ጥራሕ ኢዩ። ዝኾነ ክርስቲያን ኢየ ዝብል ሰብ ጎይታናን መድሓኒናን ኢየሱስ ክርስቶስ ናይ ባህሪ ኣምላኽ ምዃኑ ክጠራጠር ኣይግባእን ኢዩ። ንሱ’ውን ኣብ ቤተልሔም ካብ ቅድስት ድንግል ማርያም ምውላዱ ፍሉጥ ኢዩ፡ ስለዚ ኣዴና ቅድስት ድንግል ማርያም ኣደ ኣምላኽ ምዃና ዝከሓድ ኣይኮነን ንክርስቶስ ኣምላኽ ኢልካ ንድንግል ማርያም ኣደ ኣምላኽ ምባል ግድን ኢዩ

1)“ካባኺ ዝውለድ ቅዱስ ወዲ እግዚኣብሔር ክበሃል ኢዩ”(ሉቃ 1፡35-36)።

2)”ንስኺ ካብ ኣንስቲ ዝተፈለኺ ዝተባረኽኪ ኢኺ ናይ ማሕጸንኪ ፍረ ዝተባረኸ ኢዩ። ኣደ ጎይታይ ናባይ ክትመጺ እዚ ካበይ ኮነለይ (ሉቃ 1፡42-43)።

3) “ግዜኡ ምስ በጽሐ ኣምላኽ ነቶም ኣብ ትሕቲ ስልጣን ሕጊ ዝነበሩ ምእንቲ ከድሕን ንሕና’ውን ናይ ውልድነት ስልጣን ምእንቲ ክንረክብ ነቲ ካብ ሰበይቲ ዝተወልደ ኣብ ትሕቲ ሕጊ’ውን ዝሓደረ ወዱ ለኣኾ” (ገላ 4፡4-5) ዝብሉ ምስክራት ኣደና ቅድስት ድንግል ማርያም ኣደ ኣምላኽ ምዃና የረድኣና። እንተኾነ ሓደ ሓደ ወገናት፥ “ናብ ዮሴፍ ተሓጽያ” ዝብል ሓይለ ቃል ጥራሕ ብምጥቃም ዘይተጻሕፈ ከንብቡ ይስምዑ። ኣብ ማቴዎስ ወንጌል 1፡20 ን ኣብ ሉቃስ ወንጌል 1፡27 ዘሎ ኣዴና ናይ ዮሴፍ ሕጽይቲ ድሕሪ ምባሉ ኣብ ማቴዎስ ወንጌል 2፡13, 14

20፡/21 ናይ ዮሴፍ ሕጽይቲ ምባልተሪፉ ነቲ ሕጻን ምስ ኣዲኡ ምባል ተጀሚሩ ንምንታይ፧
ኣረጋዊ ዮሴፍ ንቅድስት ኣዴና ድንግል ማርያም ናብ ቤቱ ክወስዳ ዝተኣዘዘ

ኣእማደ ሚስጢር

ኣዕማድ፦ ተሸካሚ ዓንዲ ማለት እዩ። መሰርት እምነት ናይ ኦርቶዶክስ ተዋህዶ ቤ/ክ’ውን ናይ ሃይማኖት መሰረት ከምዝኾነ ትኣምንን ተምህርን ንሓሙሸተ ኣእማደ ሚስጥር ኢዩ። ኣእማድ ማለት ዓምድታት ማለት ኢዩ። ሚስጥር ማለት ድማ ሽሽግ ሕቡእ ማለት’ዩ።እዞም ክልት ቃላት ተጠቓሊሎም ክንበቡ ከለዉ ናይ ሚስጥራት ዓምድታት ዝብል ትርጉም ይሕዙ። እዚ ኻኣ ገዛ ብ ዓምዲ ከምዝቐውም ትምህርት ሃይማኖት ኽኣ በዞም ሚስጥራት ኣብ ታሕቲ ተገሊጾም ዘለዉ ጸኒዑ ስለዝነብር ኢዩ፣፣ ናይ እግዚኣብሔር ናይ እምነት መሰረት ስለ ዝኾኑ ቤተክርስቲያንና ኣዕማደ ምሥጢራት ትብሎም፡ ብካልእ መገዲ ድማ ኣዕማድ ዝተባህለሉ ምኽንያት ልቦናና ካብ ኑፋቄ ካብ ጥርጥር ዘድሕኑ ስለዝኾኑ እዩ። ዓንዲ ዘይብሉ ገዛ (ቤት) ኩሉ ከምዝወድቕ ኣዕማደ ምሥጢራት ዘይኣመነ ዘይፈለጠ ሰብ እንተኾይኑ ይወድቅን ሃይማኖት ዘይቡሉን እዩ፣፣ብካልእ  መልክዕ ድማ  ብቅዱሳን መጻሕፍቲ አብ ልዕሊ መሰረት እምነት ጥንታዊት ቤተክርስትያን ብዙሓት መናፍቃን በብግዚኡ ተንሲኦም ናይ ቅዱሳት መጻሕፍቲ አባሃህላ ብምጥቃስ ክትዕ አልዒሎም ከም ዝነበሩን ሕጂ ዉን ከም ዘለዉን ዝፍለጥ እዩ፣ ስለዚ ዝቀርበልና ሕቶታት ኩሉ ዝግባእ ምላሽ መታን ክንህብ ነዞም ዓንዲ ናይ ሃይማኖትና ዝኮኑ 5 ኣዕማደ ምሥጢራት ክንፈልጦም ይግበኣና፣፣

“ነገር ግን ንኻልኦት ክኣ ንኽምህር ኣብ ማሕበር ኣእላፍ ቃላት ብልሳን ካብ ምዝራብ ሓሙስት ቃላት ብኣእሙሮይ ክዛረብ ይፈቱ።”ከም ዝበለ 1ይ ቆሮ 14፡19 ሓዋርያ ቅዱስ ጵውሎስ ሓሙስተ ቃላት ዝበሎም ብትርጉም፡ እዞም ዝስዕቡ ሓሙሽት ኣእምደ ሚስጥራት እዮም።ንሳቶም ከኣ፡ 
         1. ምሥጢረ ሥላሴ

       2. ምሥጢረ ስጋዌ

       3. ምሥጢረ ጥምቀት

       4. ምሥጢረ ቁርባን

      5. ምሥጢረ ትንሳኤ ሙታን እዮም። እዞም ሚሥጢራት እዚአቶም መንነት ነቲ እነምልኮ እግዚኣብሄር መን ሙካኑ ስላሌ መን ሙካኖም እግዚኣብሄር ወልድ ብከመይ ስጋ ለቢሱ ካመን ወሲድዎን ብከመይ መልክዕ ተጠሚቁ መኣዋእቲ ኦሪት ኣሕሊፉ መስዋእቲ ሓዲሽ ብከመይ ሰሪዑልና ትንሳኤ ሙታን እንታይ እዩ ናይ ሰብ ምትንሳእ ከመይ እዩ ንዓለም ብከመይ ይፈርዳን ዝብሉ መልሲ ኣብ 5ኣእማደ ሚሥጢር ኢና ንረክቦ በዚ እያ ቤተክርስትያና ዓንዲ ሃይማኖት ናይ እምነትና መሰረት ኢላ ትምህረና።

ምሥጢር ዝተባህለሉ ንምንታይ እዩ? ምሥጢር ናይ ግሪኽ ቃል ክኸውን ከሎ ዝተሰወረ ሕቡእ ማለት እዩ። ሓሙሽተ ኣዕማደ ምሥጢራት፣ ምሥጢር ዝተባህለሉ ምኽንያት፦ቡዙሕ ዋላ እንተኮነ ብሕጽር ዝበለ ግና =

1. ብሥጋ ጥበብ ተመራሚርካ ምርዳእ ስለዘይክኣል።

2. ንዝኣመኑ እምበር ንዘይኣመኑ ሰባት ዝተሰወረ ብምዃኑ ምሥጢር ተባሂሉ፣፣

        ምሥጢረ ሥላሴ                                                  

 ምሥጢረ ሥላሴ ማለት ናይ እግዚአብሄር ሓድነትን ሠለስትነትን ዝገልጽ ናይ ሃይማኖት ትምህርቲ እዩ ፣፣ሥላሴ፦ ናይ ግእዝ ቃል ክኸውን ከሎ ሠለሰ ካብ ዝብል ግሲ ዝወጸ እዩ። እግዚኣብሔር አምላኽ ሓደ ክኸውን ከሎ ሠለስተ፡ ሰለስተ ክኸውን ከሎ ድማ  ሓደ እዩ። እዚ ናይ እግዚኣብሔር ሰለስትነት ፍሉይ ሰለስተ እዩ። ሰለስተ ጥራሕ ተባሂሉ ደው ስለዘይብል ሰለስተ ክኾኑ ከለዉ ሓደ’ውን እዮም፡ ስለዚ እግዚኣብሔር ናይ ሓድነት ሰለስትነት ወናኒ ብምዃኑ ሥላሴ ይበሃል። እዚ ማለት ድማ  ሰለስትነቱ፣ ብሽም ፣ ብአካል፣ብግብሪ ክኸዉን ከሎ ሓድነቱ ድማ፥ብባህርይ፣ ብህልዉና፣ ብፍቃድ ፣ብስልጣን፣ ብመለኮት ፣ ብምፍጣር እዩ፣፣

 ዘፍ1፣26 ኣምላኽ ከኣ፥ ብመልክዕና ኸም ምስልና ሰብ ንግበር፣በለ ኢሉ ናይ እግዚአብሄር ሓድነት ክገልጽ ከሎ ብመልክዕና  ከም ምስልናን ሰብ ንፍጠር ብምባል፣ሰለስትነቱ የረድኣና፣፣ ምኸንያቱ ብመልክዖይን ብምስለይ እንተዝብል ኔሩ ሓደ አካል ጥራሕ እዩ ምበልና፣  ሓድ ሓደ ኣንጻር ሥላሴ ዘለዉ ሰባት ነዚ ኣባሃህላ ብኻልእ ዝትርጉምዎ ኣልዉ ነዚ ቃል ኣባሃህልኡ ዘመልክት ዘይኮነስ እግዚኣብሄር ከም ነገስታት ልምዲ ንባዕሉ ከኽብር ኢሉ ብብዝሒ ኣንቀጽ ገሊጽዎ እምበር ሠለስትነት ኣየመልክትን፡እዩ ይብሉ፡ እዚ ግና ካብ ሓቂ ዝረሓቐ ኣበሃህላ ምኻኑ መጽሓፍ ቅዱስ ይረጋግጸልና፡ ከመይሲ ኣብ ዉሽጢ መጽሓፍ ቕዱስ ዝተጠቅሱ ነገስታት ንነብሶም ንሕና እንዳበሉ ወይ ከኣ ብብዝሒ ኣንቀጽ ሰዩሞም ኣይዛረቡን እዮም። ንኣብነት :-ኣብ ዘፍ 41፥41* "ፈርኦን ንዮሴፍ "ኣብ ልዕሊ ምድሪ ግብጺ ሸይመካ ኣለኹ"በሎ እምበር ሸይምናካ ኣይበሎን። ዳን 4፥6 * ናቡከደነጾር "ዳንኤል 4፣

6፤ ስለዚ ንዅላቶም ጠቢባን ባቢሎን፣ ትርጓሜ እቲ ሕልሚ ኼፍልጠኒ፣ ኣብ ቅድመይ ኬምጽእዎም፣ ኣዘዝኩ።" በለ እምበር ከፍልጡና ኣብ ቅድሜና ኣይበለን። ዘፍጥረት 3፡ 22፤ እግዚኣብሄር ኣምላኽ ድማ፥ እንሆ፡ ኣዳም ከም ሓደ ኻባና፡ ጽቡቕን ክፉእን ዚፈልጥ ኰይኑ አሎ። በለ ከምኡ ዉን ዘፍጥረት 11 ፡7፤ ንዑ ንውረድ፡ ኣብኡ ኸኣ ዘረባኦም ንደባልቕ፡ በለ፡ ይብለና። እዚ ቃል ሓደ ኣካል ተዛሪቡ ክልተ ኣካል ሰማዕቲ ከም ዘለዉ የረድአና፡ ነዚ ኣበሃህላ እዉን ኣንጻር ሥላሴ ዝኮኑ ሰባት ናብ ካልእ ኣንፈቱ ዘጥእ እና ገበሩ ይትርጉምዎ፡እዮም።ኣብዙ እቲ ዝዛረብ እግዚኣብሄር ክከዉን ከሎ እቶም ሰማዕቲ መላእክቲ እዮም ይብሉ፡ ነዚ እዉን መጽሓፍ ቅዱስ ጌጋ ሙኻኑ የረድእ፡ ከመይ ሲ እግዚኣብሄር ብባህሪኡ ድኩም ስለ ዘይኮነ ብመሰረቱ ሓገዝ ዝደሊ ፉጡር እምበት ፈጣሪ ስለ ዘይኮነ እዩ። ንቅዱሳን መላእክቲ ኪዱ ከምዚ ግበሩ ኢሉ ይእዝዝ እምበር ንዑናይ ከምዚ ንግበር ኣይብልን እዩ፡

ከምኡ ዉን ንእግዚኣብሄት መማኽርቲ ከም ዘይብሉ መጽሓፍ ቅዱስ ዝምህረና ሓቂ እዩ ኢሳ 40፥12-15 ሮሜ 11፥33-36 ዘፈ 18፥1-15 እግዚኣብሄር ንኣብርሃም ብሠለስተ ኣካል ከም ዝተገልጸሉ የረድአና ፡ ቀትሪ መዓልቲ ኣብ ኣፍ ደገ እቲ ድንኳን ተቐሚጡ ኸሎ ድማ፡ እግዚኣብሄር ኣብ ድዋታት መምሬ ተገልጸሉ።ኣዒንቱ ኸኣ ቋሕ ኣበለ፡ እንሆ ድማ፡ ሰለስተ ሰብኣይ ኣብ ቅድሚኡ ደው ኢሎም ረኣየ። ምስ ረኣዮም ድማ፡ ካብ ኣፍ ደገ እቲ ድንኳን ኪቕበሎም ጐየየ፡ ናብ ምድሪ ኸኣ ሰገደ፡ ጐይታይ፡ ኣብ ቅድሜኻ ምገስ እንተ ደኣ ረኺበስ፡ በጃኻ፡ ንባርያኻ ኣይትሕለፎ እእጋርኩም ክትሕጸቡ ሒደት ማይ ኰታ ይምጽኣልኩም፡ ኣብ ትሕቲ እዛ ኦም ድማ ዕረፉ።ብባርያኹም ኣቢልኩም ካብ እትሓልፉስ፡ ልብኹም ክትድግፉ፡ ቍራስ እንጌራ ኸምጽኣልኩም ድሕርቲ ትሓልፉ፡ በለ። ከምቲ ዝበልካዮ፡ ከምኡ ግበር፡ ድማ በልዎ። እግዚኣብሄር ንኣብርሃም ክግለጸሉ ከሎ ሰለስተ ሰብኣይ መሲሉ ከም ዝተራእዮ መጽሓፍ ቕዱስ ገሊጹ እዩ እምበኣር ሓድነቱን ሰለስትነቱን ካብ ኣዘራርባ ኣብርሃም ብግልጺ ንመሃር ኢና። ኢሳ 6፥3 ቅዱስ፡ ቅዱስ፡ ቅዱስ እግዚኣብሄር ጐይታ ሰራዊት፡ ኲላ ምድሪ ብኽብሩ መሊኣ ኣላ፡እዚ ሰለስተ ጊዜ ቅዱስ ዝበለ ቅድስና ናይ ባህሪኦም ንዝኾኑ ስላሴ ኣብ ወልድ መንፈስ ቅዱስ ካብ መላእኽቲ ዝቀረበ ምኻኑ ነስተዉዕል ።ሰላስተ ሳዕ ሙካኑ ድማ ሰለስትነትን ሓድነትን ንምግላጽ እዩ፣፣

ሥላሴ ቅድሚ ዓለም ምፍጣሩ ከምዚ ሎሚ ዝምስገንዎ ዘለዉ ብሓድነትን ብሠለስትነትን ይምስገኑ ነይሮም እዮም። መን የመስገኖም ነይሩ፧ እንተ ተባህለ ብባሕርዮም ይምስገኑ ነበሩ፡ “ወአኮ ዘነኃሥሥ ስብሐተ እምዘ ፈጠርነ ስብሐቲነሰ እምኅቤነ ውእቱ”፡ ካብ ዝፈጠርናዮ ፍጥረት ምስጋና እንደሊ ኣይኮናን ምስጋናናስ ካብ ባሕርይና እዮ። (ቀሌምንጦስ) “ስብሐቲሁ ዘእምኅቤሁ ወውዳሴሁ እምዚኣሁ”: ምስጋናኡ ካብኡ ናይ ባሕርዩ እዩ ይብል። (ቅዱስ ዮሓንስ.ኣፈወርቒ . ኣብ ቅዳሴ )
መን ፈጠረና፧ ሥላሴ። ብመንከ ንኣምን፧ ብሥላሴ። ሥላሴ ክንደይ እዮም፧ ሓደ እዮም ሠለስተ ድማ እዮም። “እንዘ ኣሓዱ ሠለስቱ፤ ወእንዘ ሰለስቱ ኣሐዱ፡ ”ይሤለሱ በአካላት ወይትወሐዱ በመለኮት” ሓደ ከለዉ ሠለስተ፤ ሠለስተ ከለዉ ሓደ፤ ብኣካላት ሠለስተ ይኾኑ ብመለኮት ከኣ ሓደ ይኾኑ ከም ዝበለ። (ቅዱስ ባስልዮስ ዘቂሳርያ)

ምሥጢረ ሥላሴ ዝኽፈልን፤ ዘይክፈልን እዩ፡ “ይትከፈሉ በአካላት ወኢይትከፈሉ በመለኮት። (ቅዱስ ባስልዮስ)፤ ሊሉያን እንበለ ትድምርት ወኅቡራን እንበለ ተሌልዮ” ብኣካላት ይፍለዩ ብመለኮት ግን ኣይፍለዩን፤ ብዘይ ምሕዋስ ፍሉያት ብዘይ ምፍልላይ’ውን ሓደ ይብሉ።(ሠለስቱ ምእት)

ነገረ ድሕነት

ነገረ ድኅነት ፥ ኣቦና ኣዳም ካብ ዝወደቖ ኃጢኣት ብኸመይ ከም ዝደኃነን ንሕና ደቁ ብኸመይ ከምእንድኅንን መንግሥተ እግዚአብሔር ከምንወርስን ዝምህር ትምህርቲ ቤተ ክርስቲያን እዩ። 

መበገሲ ትምህርቲ ነገረ ድኅነት፡ ውድቀት ኣዳም እዩ። ምኽንያቱ ትእዛዝ ኣፍሪሱ ኃጢኣት ዝሠርሐ፡ ቃል ኪዳን ድኅነት ውን ዝተኣትወሉን ቀዳማይ ሰብ ንሱ እዩ።

እግዚኣብሔር ንሰብ ብኣርኣያኡን ብምስሉን (ዝሓሰብን ዘስተውዕልን ጌይሩ) ድሕሪ ምፍጣሩ ካብ ኩሉ ኦም ገነት ከም ዝደሌኻ ብላዕ ካብታ ጽቡቕን ክፉእን እተፍልጥ ኦም ግና ካብኣ ምስ እትበልዕ መዓልትስ ሞት ክትመውት ኢኻ እሞ ካብኣ ኣይትብላዕ ዝብል ትእዛዝ ሂቡ ኣብ ገነት ኣቐመጦ። እዚ ትእዛዝ ካብተን ክልተ ሓዲኤን ክመርጽ ዘኽእሎ ናይ ፈቓድ ትእዛዝ እምበር ከምቲ መብዛሕትኡ እዋን ንፈልጦ ናይ ግበር ኣይትግበር ትእዛዝ ኣይኮነን። እግዚኣብሔር ኣብ ማእከል ገነት እሞ ህይወትን እታ ጽቡቕን ክፉእን እተፍልጥ ኦምን ከብቁል ከሎ ንወዲ ሰብ ዘስተውዕልን ዝሓስብን ጌሩ ፈጢርዎ ነይሩ። ካብዚ ዝተለዓለ ከኣ ጽቡቕን ክፉእን ፈልዩ ዝፈልጠሉ ኣእምሮኡ ተጠቒሙ ናይ ህይወት ኦም (ዕፀ ህይወት) ወይ ሞት እተምጽእ ኦም (ዕፀ ሞት) መሪጹ ክበልዕ ነጻ ፈቓድ ኣለዎ። ነጻ ፈቓድ ማለት ሓደ ሰብ ንሓደ ተግባር ክፍጽም ወይ ከይፍጽም ዘህልዎ ናይ ድልየት ነጻነት እዩ። በዚ ነጻነት ተጠቒሙ ከመስግን ወይ ከውቅስ፣ ዋጋ ከውህብ ወይ ከቅጽዕ ክጎድእ ወይ ክጠቅም ዝኽእል ስራሕ ክገብር ወይ ከይገብር ይኽእል። ነዚ ዝምልከት ኣብ ኦሪት “ርአ ሎሚ ህይወትን ጽቡቕን፣ ሞትን ክፉእን፣ ኣብ ቅድሜኻ ኣንቢረልካ ኣሎኹ” ይብል። (ዘዳ.30፦15)

ኣብ ድኅነት ወድ ሰብ ግደ እግዚኣብሔር ከምዘሎ እቲ ዝድሕን ሰብ’ውን ንድሕነቱ ዘበርክቶ ግደ ኣሎ። እግዚኣብሔር ደሙ ኣፍሲሱ ዕዳና ከፍሉ ካብ ናይ ዘልኣለም ባርነት ሞት ነጻ ኣውጺኡና። ንክንድሕን ምሉእ ነጻነት ሂቡና እምበር ኣየገደደናን በዚ ነጻ ፈቓድ ከም ይሁዳን ዴማስን ዝበሉ ክጉድኡሉ ከለው ሐዋርያት፤ ሰማእታትን ቅዱሳን ከኣ ተጠቒሞምሉ እዩም ድሒኖምሉ እዩም። ኣብ ነገረ መለኮት ድኅነት ብናይ ጎይታናን መድኃኒናን ኢየሱስ ክርስቶስ ናይ ባህርይ ኣምላኽነት ኣሚንና ነቲ ንሱ ዝመሃሮ ትምህርቲ ብተግባር ብምትርጓም ዝርከብ ናይ ዘለኣለም ህይወት እዩ። ጎይታ ኣብ መዋእለ ትምህርቱ “ኣምላኽ በቲ ሓደ ወዱ ዝኣመነ ኩሉ ናይ ዘለኣለም ህይወት ምእንቲ ኪረክብ እምበር ከይጠፍእሲ ንወዱ በጃ ክሳዕ ዝህብ ክሳዕ ክንድዚ ንዓለም ኣፍቀራ ኣምላኽ ንወዱ ዓለም ብእኡ ክትድሕን እምበር ንዓለም ክፈርድሲ ኣይለኣኾን ብእኡ ዝኣምን ኣይፍረዶን ነቲ ዘይኣምን ግና ብስም ሓደ ወዲ ኣምላኽ ስለዘይኣመነ ድሮ ተፈረድዎ እዩ” (ዮሓ.3፦16፦18) ኢሉ ከምዝማሃረ። ንምዃኑ ኣብ ነገረ ድኅነት ግደ ወዲ ሰብ እንታይ እዩ? ነዚ ሕቶ ምስቲ ናይ ወዲ ሰብ ናይ ምድሓን ነጻ ፈቓድ ኣዛሚድና ክንርእዮ ኢና።

መፍቀሬ ሰብ እግዚኣብሔር፡ ንኣዳም ካብ መሬት ዝፈጠሮ፡ ትእዛዙ ምስ ኣፍረሰ’ውን “ኦ ኣዳም መሬት ኢኻ እሞ ናብ መሬት ድማ ትምለስ” ኢሉ ናብ መሬት ዝመለሶ፡ በቲ ዝሃቦ ተስፋ’ውን ካብ መሬት ከልዕሎን ከድኅኖን ሥልጣን ዘለዎ እግዚኣብሔር ጥራይ እዩ። በዚ ኸኣ እቲ ብመለኮቱ ዘይርአ እግዚአብሔር ንሰብ ምእንቲ ከድኅኖ ፍጹም ሰብ ኮነ፡ ብሥጋ ተጋህደ።

ጸሎት

           ጸሎት
ጸሎት ማለት ንእግዚኣብሔር ምምስጋን፡ ናይ ኃጥያትና እቅረታ ንእግዚኣብሔር እንልምነሉ ኮይኑ፡ ንሕይወትና ኣድላይን ጠቃምን ኹሉ ንምልማን ሓሳባትና ብመንፈሳዊ መንገዲ ናብ እግዚኣብሔር ዝቀርብ እዩ።
• ጸሎት ማለት ብልመና ምስ እግዚኣብሔር ምዝርራብ ማለት እዩ።
• ጸሎት ምስ እግዚኣብሔር ዘራኽበና ድልድል ወይ ድማ ተልፎን እዩ።
ጸሎት አብ 4 ከፊልና ንርአዮ

                 ናይ ኣምልኾ ጸሎት፦ ዘፍ.4።26፣ ዘዳ.18።15,18,19፣ ግብ.3።22-23፣ኢሳ.6።1-4፣ ራእ.5።11-14፣

•                    ናይ ልመና ጸሎት መዝ.145።15፣ 40.1-2፣ 1ሳሙ.1።10፣ ዘፀ.2።23-25፣ 1ሳሙ.1።15፣ ግብ.10።1-5፣

•                    ናይ ምስጋና ጸሎት፦ መዝ.116።12፣ መዝ.116።7-9፣ መዝ.150።1-6፣

•                    ናይ ምምላድ ጸሎት፦ መዝ.91።11-12፣ ኢዮ.42።8-9፣ ዘፀ.32።31-32፣ ሉቃ.10።1-2፣ዕ.5።16፣ ዘሁ.11።2፣ ዘዳ.9።25፣

ሀ. ናይ ኣምልኾ ጸሎት፣
እግዚኣብሔር ንሰብ ዝፈጠሮ ዘመስግኖ ስለ ዝሰኣነ ንኸመስግኖ ኢሉ ዘይኮነስ። እንታይ ደኣ ስሙ ንኽቅድስ መንግስቱ ንኽወርስ ኢሉ እዩ ፈጢርዎ፣ ምኽንያቱ ቅድሚ ምፍጣር ዓለም ባህርዩ ብባህርዩ ይመስገን ነይሩ እዩ፣ “ዎ ኣቦይ ሕጂ ድማ በቲ ዓለም ከይተፈጥረት ኣባኻ ዝነበረኒ ኽብሪ ኣባኻ ኣኽብረኒ፣” ዮሓ።17።5፣ ቅዱሳን መላእኽቲ ኣብ ሰማያትን ኣብ ምድርን ንእግዚኣብሔር ብጸሎትን ብስግደትን የምልኽዎ፣“በታ ንጉሥ ኦዝያን ዝሞተላ ዓመት ኣነ ንእግዚኣብሔር ኣብ በሪኽን ልዕል ዝበለን ዝፋን ተቐሚጡ ኸሎ ረኣኽዎ፣ ዘፈራት ልብሱ ኸኣ ነቲ መቕደስ መሊእዎ ነበረ፣ ኣብ ዙርያኡ ድማ ሱራፌል ቆይሞም ነበሩ፣ ነፍስ ወከፎም ሽዱሽተ ኽንፊ ኣለዎም፣ ነፍስ ወከፍ ከኣ ብኽልተ ኽንፊ ገጹ ይኸድን ብኽልተ ኽንፊ ድማ ኣእጋሩ ይኽድን ብኽልተ ኽንፊውን ይነፍር፣ ንሳቶም ከኣ ንሓድሕዶም “እግዚኣብሄር ጐይታ ሰራዊት ቅዱስ ቅዱስ ቅዱስ እዩ ኵላ ምድሪ ኸኣ ብኽብሩ መሊኣ ኣላ፣” እናበሉ ይቀባበሉ ነበሩ፣ኢሳ።6።1-4፣

እዚ ኣብ ብሉይ ኪዳን እግዚኣብሔር ብቕዱሳን መላእኽቲ እንዳ ተመስገነ ንነቢያት ዝተገልጸሎም እቲ ቅኑዕ ኣምልኾ ንኽምህሮም እዩ፣ ኣብ ሐድሽ ኪዳን ውን ዮሓንስ ወንጌላዊ ኣብ ሰማያትን ኣብ ምድርን ብቕዱሳን መላእኽቲ ክምስገንን ክምለኽን(ናይ ኣምልኾ ምስጋና ክቕበልን) ከሎ ርእዩን ሰሚዑን እዩ፣“ሽዑ ድማ ረኣኹ ኣብ ዙርያ እቲ ዝፋንን እቶም ኣርባዕተ እንስሳን እቶም ኣሕሉቕን ከኣ ድምፂ ብዙኃት መላእኽቲ ሰማዕኩ ቍጽሮም ድማ ኣእላፍ ጊዜ ኣእላፍ ኣሽሓት ጊዜውን ኣሽሓት እዩ፣ ዓው ብዝበለ ድምጺ ኸኣ “እቲ ዝተሓርደ ገንሸል ሥልጣን። ሃብቲ። ጥበብ። ኃይሊ። ክብሪ። ግርማ። ውዳሴ። ኪቕበል ብቑዕ እዩ በሉ፣ እቶም ኣብ ሰማይን ኣብ ምድርን ኣብ ትሕቲ ምድርን ኣብ ባሕርን ኣብኣቶም ዘለዉ ዅሎም ፍጡራን ድማ ውዳሴን ክብርን ግርማን ሥልጣንን ነቲ ኣብ ዝፋን ተቐሚጡ ዘሎን ነቲ ገንሸልን ይኹን” ኪብሉ ከለዉ ሰማዕኩ እቶም ኣርባዕተ እንስሳ ኸኣ ኣሜን በሉ እቶም ኣሕሉቕ ውን ፍግም ኢሎም ሰገዱ፣ራእ።5።11-14፣
ነዚ ኣብ ሰማያትን ኣብ ምድርን ውዳሴን ኣምልኾን ዝግብኦ ፈጣሪ ብጸሎትን ብስግደትን ዘይተምልኽን ዘይትእዘዝን ነፍሲ ግና ክትጠፍእ እያ፣ “ሙሴ ድማ እግዚኣብሔር ኣምላኽኩም ከም ዝኸማይ ዝበለ ነብይ ካብ ኣሕዋትኩም ኬተንስኣልኩም እዩ እሞ ንሱ ዚብለኩም ዘበለ ኵሉ ስምዑ፣ ኪኽውን ከኣ እዩ ነቲ ነቢይ እቲ ዘይትሰምዕ ዘበለት ነፍሲ ኻብ ህዝባ ኽትምንቈስ እያ በለ፣ ግብ.3።22-23፣ ዘዳ.18።15,18,19፣

ለ. ናይ ልመና ጸሎት፣
ኵሎም ፍጡራን ዘድልዮም ሥጋዊ ይኹን መንፈሳዊ ህያባትን ጸጋታትን ብጸሎት ንእግዚኣብሔር ክሐቱ ከለዉ ናይ ልመና ጸሎት ይበሃል፣ “ኣዒንቲ ዅሎም ንኣኻ ይጽበያ ንስኻውን በብጊዚኡ ምግቦም ትህቦም ኢድካ ትኸፍት እሞ ንህያው ዘበለ ዅሉ ብበረኸት ተጽግቦ፣” መዝ።145።15፣ ኣብዚ ናይ ልመና ጸሎት እግዚኣብሔር ዝድንጕን ዘይምልስን ዚመስሎም ክህልዉ ይኽእሉ እዮም፣ ቅዱሳን ግን ኣብ እምነት ይጸንዑ ብተስፋ ይጽበዩ እምበር ኣብቲ ንሳቶም ዝደልይዎ ጊዜ ዘይተመለሰ ኢሎም ኣይጠራጠሩን እዮም፣

 ስለዚ ኸኣ እዩ ነቢይ ዳዊት ተዓጊሰ ተጸቤኽዎ ክብል ዝምህረና፣” ንእግዚኣብሔር ተዓጊሰ ተጸቤኽዎ ንሱውን ናባይ ደኒኑ ኣውያተይ ሰምዐ ካብ ጕድጓድ ጥፍኣት ከኣ ኣብቲ ረግረግ ጸብሪ ኣውጽኣኒ፣ ኣእጋረይ ኣብ ከውሒ ኣቝሙ ንስጕምተይ ኣጽንዖ፣” መዝ።40።1-2፣ ብቓልን ብልሳንን ጥራይ ዘይኮነስ ከም ኣዴና ሃና ብልቢ ምስ እንጽሊ ቃላት ናይ ልብና ከንብብ ብቕዓትን ክእለትን ዘለዎ ፈጣሪ እዩ፣
“ንሳ ድማ ብነፍሳ ተማሪራ እናበኸየት ንእግዚኣብሔር ትልምን ነበረት፣”1ሳሙ።1።10፣ ኣብ ቅድሚ እግዚኣብሔር እናበኸየት ክብል ከሎ ናይ ልቢ ብኽያት ደኣ እምበር ናይ ቃል ብኽያት ኣይነበረን፣ እዚ ናይ ልቢ ብኽያት ከኣ ሰማይ ዓሪጉ ኣብ ቅድሚ እግዚኣብሔር ክበጽሕ ዝኽእል ሓቀኛ ናይ ልመና ጸሎት እዩ፣ እቲ ንደቂ እስራኤል ካብ ባርነት ንምውጻእ ዝረድኦም ጸሎት ከኣ እዚ እዩ፣ “ ደቂ እስራኤል ከኣ ካብ ባርነቶም እተላዕለ እህህ በሉ ጨርሑ ድማ፣ እቲ ኣውያቶም ብዛዕባ ባርነቶም ከኣ ናብ ኣምላኽ ደየበ፣ ኣምላኽ ድማ ቍዝማኦም ሰምዐ ኣምላኽ ከኣ ነቲ ምስ ኣብርሃምን ምስ ይስሓቅን ምስ ያዕቆብን ዝኣተዎ ኺዳን ዘከረ፣ ኣምላኽ ድማ ናብ ደቂ እስራኤል ረኣየ ኣምላኽ ከኣ ሃለዋቶም ፈለጠ፣” ዘፀ።2።23-25፣
ኣውያት ደቂ እስራኤል ኣብ ኣምላኽ ክበጽሕ ዝኸኣለ ኣውያት ልቢ ስለ ዝነበረ እዩ፣ ስለዚ ኸኣ እዮም ሊቃውንቲ ቤተ ክርስቲያን ጸሎተ ከናፍር ጸሎተ ልብ ጸሎተ ነፍሲ ኢሎም ዚኸልፍዎ ዘለዉ፣ ፊልክስዩስ ካልኣይ መጽሓፍ መነኮሳት
ነቢይት ሃና ነፍሳ እምበር ንብዓት ሥጋ ናብ ምድሪ ኣየንጠበጠትን፣ “ንሳ ግና ጐይታይ ኣይፋለይን ኣነስ መንፈሰይ ጓሂ ዝመልኤ ሰበይቲ ደኣ እየ ወይንን ዜስክር መስተንሲ ኣይሰቴኹን ነፍሰይ ደኣ ኣብ ቅድሚ እግዚኣብሔር ኣፍሰስኩ፣” 1ሳሙ።1።15፣ እግዚኣብሔር ናብ ልቢ እቶም ብቕንዕና ዝልምንዎ እምበር ናብ ዕብየቶምን ዓሌቶምን መዓርጎምን ኣይጥምትን እዩ፣ ስለዚ ድማ እዩ ብዙሓት ደቂ ኣብርሃም ናብ ወጻኢ እናተደርበዩ ጸሎትን ምጽዋትን ናይ ሐደ ናይ ሚእቲ ሓለቓ ኣብ ቅድሚ እግዚኣብሔር ክበጽሕ ዝኸኣለ፣

“ካብ ምብራቕን ካብ ምዕራብን ብዙሓት ኪመጹ እዮም ኣብ መንግስተ ሰማያት ከኣ ምስ ኣብርሃምን ይስሓቅን ያዕቆብን ኣብ መኣዲ ኪቕመጡ እዮም ደቂ መንግስቲ ግና ናብ ወጻኢ ጸልማት ኪድርበዩ እዮም፣ ማቴ.8።11-12፣ “ኣብ ቂሳርያ ቆርኔሌዎስ ዝስሙ ሰብኣይ ነበረ፣ ንሱ ኣብቲ ኢጣልያዊ ዚበሃል ጭፍራ ሓለቓ ሚእቲ እዩ ጻድቕ ምስ ኵሉ ስድራ ቤቱ ድማ ንኣምላኽ ዚፈርህ ንህዝቢውን ብዙሕ ምጽዋት ዚምጽውት ኵሉ ሳዕ ከኣ ንኣምላኽ ዚልምን እዩ፣ ብታስዓይቲ ሰዓት ናይ መዓልቲ ኣቢሉ ድማ ብግሁድ ትርኢት መልኣኽ ኣምላኽ ናብኡ ኣትዩ ዎ ቆርኔሌዎ ኪብሎ ኸሎ ረኣየ፣ ንሱ ኸኣ ጠሚትዎ ሰምቢዱ እንታይ እዩ ጐይታይ በለ፣ ንሱ ድማ ጸሎትካን ምጽዋትካን ናብ ቅድሚ ኣምላኽ ንመዘከርታ ደይቡ እዩ፣ ግብ።10።1-5፣

ሐ. ናይ ምስጋና፣
ደቂ ሰባት ካብ ጸገሞምን ጻዕሮምን ጭንቆምን ዝተላዕለ ብሓቅን ብጽድቅን ምስ ለመንዎ እግዚኣብሔር ልመናኦም ሰሚዑ ጸገሞም ምስ ኣርሃወሎም ዘቅርብዎ ጸሎት ናይ ምስጋና ጸሎት ይበሃል፣ ከምኡ ውን ስለ ለውሃቱ ምሕረቱ ኣምላኽነቱ መጋቢነቱ ዝቐርብ ጸሎት ናይ ምስጋና ጸሎት ተባሂሉ ይጽዋዕ፣ “ኣብ ክንዲ እቲ ሰናይ ዝገበረለይ ኵሉስ ንእግዚኣብሔር እንታይ ውሬታ ክመልሰሉ እየ፣” መዝ።116።12፣ ነፍሰየ እግዚኣብሔር ሰናይ ገይሩልኪ እዩ እሞ ናብ ዕረፍትኺ ተመለሲ፣ ንነፍሰይ ካብ ሞት ነዒንተይ ካብ ንብዓት ነእጋረይ ካብ ምውዳቕ ኣድሒንካየን ኢኻ እሞ ኣብ ቅድሚ እግዚኣብሔር ኣብ ሃገር ህያዋን ክመላለስ እየ፣” መዝ።116።7-9፣

መ. ናይ ምምላድ ጸሎት፣
ጸሎት ምምላድ ዚበሃል ቅዱሳን መላእኽትን ነቢያትን ሓዋርያትን ጻድቃንን ሰማዕታትን ኣዴና ቅድስት ድንግል ማርያምን ብምሕረቱን ብለውሃቱን እንዳጸለዩን እንዳሰገዱን ንኣምላኽ ስለ ምሕረት ሓጥኣን ክልምንዎ ከለዉ ናይ ምምላድ ጸሎት ተባሂሉ ይጽዋዕ፣ ወዲ ሰብ ምስ እግዚኣብሔር ብሓጢኣት ምኽንያት ምስ ተፈላለየ ክሕልዋን ከመሓድራን ዝተዋህበቶ ገነት ከኣ ንእግሩ ከይረግጻ ካብኣ ኣውጽኦ መልኣኽ ድማ ንኽሕልዋ ኣቖመላ፣” ስለዚ ነታ እተፈጥረላ ምድሪ ምእንቲ ኺዓያን ድማ እግዚኣብሔር ኣምላኽ ኣብ ብሸነኽ ምብራቕ ገነት ኤደን ምስናይ እተንበልብል ሃልሃልታ ሴፍ ኪሩቤል ኣቐመጣ፣”ዘፍ።3።23-24፣
ደቂ ሰብ ብንስሓን ብጸሎትን ንኣምላኾም ምስ ኣስመርዎ ኸኣ ንኸገልግልዎ ንመላእኽቱ ይእዝዘሎም፣ “ኣብ ኵሉ መገድኻ ኺሕልዉኻ ንመላእኽቱ ኺእዝዘልካ እዩ እሞ እግርኻ ብእምኒ ከይትዕንቀፍሲ ኣብ ልዕሊ ኣእዳዎም ኪጸሩኻ እዮም፣” መዝ።91።11-12፣ በዚ ምኽንያት ነቶም ኣማለድቲ ጸጋ ዝሃቦምን ስርዓተ ምምላድ ዝሰርዐን ባዕሉ እግዚኣብሔር እምበር ሰባት ኣይኮኑን፣ እዚ ኸኣ ኣብቶም ኣዕሩኽ ኢዮብ ዝገበሮ ምስ እንዝክር ብግቡእ ክርድኣና ይኽእል፣ “ናብ እዮብ ባርያይ ኪዱ እሞ ብናይ ርእስኹም መስዋእቲ ምሕራር ኣዕርጉ ኢዮብ ባርያይ ኪጽልየልኩም እዩ፣ ንእኡ ክቕበሎ እየ፣…..ከምቲ እግዚኣብሔር ዝኣዘዞም ገበሩ እግዚኣብሔር ከኣ ንኢዮብ ተቐበሎ፣” ኢዮ።42።8-9፣ ነቢይ ሙሴ ውን ነዚ ፍቓድ እግዚኣብሔር ስለ ዝፈለጦ እምበር ምስ ኣምላኹ ክታረኽ ኢሉ ኣይኮነን ከምዚ ዚስዕብ ክብል ብትሪ ዝለመነ፣”...ሓጢኣቶም ይቕረ በለሎም እንተዘይኮነስ ካብቲ ዝጸሓፍካዮ መጽሓፍካ ሕኸኸኒ፣” ዘፀ።32።32፣

ኣብ ሓድሽ ኪዳን ውን ጐይታና ባዕሉ እዩ ሰሪዕዎ፣ እቲ ልብን ኰላሊትን ዝምርምር ጐይታ“ለምንዎ“ብምባል ንደቀ መዛሙርቱ እዚ ጸሎት ምምላድ-+ ስለ ዅሉ(ሕዝቡ)ክጽልዩ መሃሮምን ኣዘዞምን፣ “ድሕርዚ ጐይታ ድማ ካልኦት ሰብዓ ሰርዔ በብኽልተ ገይሩ ኸኣ ናብቲ ንሱ ዚኸዶ ዘበለ ኸተማን ስፍራን ቀቅድሚኡ ለኣኾም፣ በሎም ከኣ እኽሊ ብዙሕ እዩ፣ ዓየይቲ ግና ሒደት እዮም ስለዚ ነቲ ጐይታ እኽሊ ንእኽሉ ዓየይቲ ኸልእኽ ለምንዎ፣” ሉቃ።10።1-2፣ ያዕቆብ ሓዋርያ ውን ናይ በዓል ነቢይ ኤልያስ ሓይሊ ኣማላድነት ጸሎት ብምጥቃስ ብዘየማትእ ሃይለ ቃል ገሊጽዎ ኣሎ፣
“ጸሎት ጻድቕ ብግብራ ብዙሕ ተስልጥ እያ፣” ያዕ.5።16፣ ዘሁ።11።2። ዘዳ።9።25፣

ዓይነት ጸሎት

ናይ ግሊ ጸሎት፦ ማቴ.6።6፣ ግብ.10።9፣ ዘዳ.9።25-29፣ 1ሳሙ.15።10-11፣ 1ነገ.17።20-22፣ ዳን.9።20-23፣ ግብ.10።30-32፣

•                    ናይ ማሕበር(ሕብረት) ጸሎት፦ ማቴ.18።19-20፣ ሉቃ.1።10፣ ግብ.1።14፣ 4።24፣ 12።12፣ 21።5፣

•                    ናይ ቤተ ክርስቲያን ጸሎት፦ መዝ.122።1-2፣ 92።14-15፣ ማቴ.13።8፣ መዝ.84።1-2፣ 84።4,10፣ 2ዜና.7።12-15፣ ግብ.5።19-20፣ መክ.10።4፣ ሉቃ.2።37፣

ዓይነት ጸሎት፣
ሀ. ናይ ግሊ ጸሎት።-“ንስኻስ ክትጽሊ ኸሎኻ ናብ ቤትካ እቶ ማዕጾኻ ዕጾ ነቲ ብሕቡእ ዘሎ ኣቦኻ ለምኖ፣ እቲ ብሕቡእ ዚርኢ ኣቦኻ ድማ ብግሁድ ክክሕሰካ እዩ፣” ማቴ።6።6፣“ንጽባሒቱ ንሳቶም መገዲ ኪኸዱ ከለዉ ናብታ ኸተማ ምስ ቀረቡ ጴጥሮስ ብሳድሰይቲ ሰዓት ኣቢሉ ኺጽሊ ናብ ናሕሲ ደየበ፣” ግብ.10።9፣
ሕቡእን ምስጢራውን ጸሎት ነቢይ ሙሴ  ዘዳ.9።25-29፣
 ነቢይ ሳሙኤል 1ሳሙ።15።10-11፣

 ነቢይ ኤልያስ።  1ነገ።17።20-22፣

 ነቢይ ዳንኤል።- ዳን።9።20-23፣

ጸሎት ቆርኔሌዎስ።-”ግብ።10።30-32፣

ናይ ሓባር(ሕብረት) ጸሎት።-
“ክልተ ወይ ሰለስተ ካባኻትኩም ኣብ ዝልምንዎ ነገር ኵሉ እንተ ተሰማምዑ ካብቲ ኣብ ሰማያት ዘሎ ኣቦይ ኪወሃቦም እዩ ኢለ ከም ብሓድሽ እብለኩም ኣሎኹ፣” ማቴ።18።19-20፣
“በቲ ጊዜ ዕጣን ከኣ ኵሉ እቲ ብዙሕ ህዝቢ ብወጻኢ ኮይኑ ይጽሊ ነበረ፣” ሉቃ።1።10፣ “እዚኣቶም ኵሎም ምስ ሓያሎ ኣንስትን ምስ ማርያም ኣደ ኢየሱስን ምስ ኣሕዋቱን ኰይኖም ከየብኰሩ ሓቢሮም ይጽልዩ ነበሩ፣ ግብ.1።14፣ 4።24፣ 12።12፣ “…ኣብቲ ገምገም ባሕሪ ኬንና ኸኣ ተንበርኪኽና ጸሌና፣” ግብ።21።5፣ 

ሐ.ናይ ቤተ ክርስቲያን ጸሎት።-
“ ናብ ቤት እግዚኣብሔር ንኺድ ምስ በሉኒ ተሓጐስኩ፣ ዎ ኢየሩሳሌም ኣእጋርና ኣብ ደጌታትኪ ቘይመን ኣለዋ፣” መዝ።122።1-2፣ “እቶም ኣብ ቤት እግዚኣብሔር እተተኽሉ ኣብ ኣጸድ ኣምላኽና ይልምዑ፦ እግዚኣብሔር ጻድቕ ምዃኑ ምእንቲ ኬውርዩስ ብእርግናኦም ድማ ይፈርዩ፣” መዝ.92።14-15፣ “ዎ (እግዚኣብሔር)ጐይታ ሰራዊት ማሕደራትካ ኽንደይ ባህ ዘብላ እየን፣ ነፍሰይ ንኣጸድ እግዚኣብሔር ትናፍቕን ሃረር ትብሎን ኣላ፣ መዝ።84።1-2፣ “ኣብ ቤትካ ዚነብሩ ብጹዓን እዮም፣ ኵሉ ጊዜ ይውዱስኻ፣” መዝ.84።4፣ “ካብ ሽሕሲ ሓንቲ መዓልቲ ኣብ ኣጸድካ ትሓይሽ እያ እሞ ኣብ ድንኳን ረሲኣን ካብ ምንባርሲ ኣብ ቤት ኣምላኸይ ሓላው ደገ ምዃን ይሕሸኒ፣” መዝ።84።10፣ “እግዚኣብሔር ድማ ንሰሎሞን ብለይቲ ተገልጸሉ በሎውን ጸሎትካ ሰሚዔ ነዛ ቦታ እዚኣ ውን ቤት መስዋዕቲ ኽትከውን ንኣይ ሓርየያ ኣሎኹ፣ ሕጂ ኸኣ ኣብዛ ቦታ እዚኣ ንዚጽለ ጸሎት ኣዒንተይ ኪኽፈታ ኣእዛነይ ውን ጽን ኪብላ እየን፣” 2ዜና 7።12-15፣
“መልኣኽ እግዚኣብሔር ግና ብለይቲ ማዕጾ ቤት ማእሰርቲ ኸፊቱ ንወጻኢ ኣውጺኡ ኪዱ ኣብ ቤት መቅድስ ደው ኢልኩም እዚ ኹሉ ቃል ህይወት ንህዝቢ ንገሩ በሎም ግብ፣5።19-20፣ “መንፈስ ገዛኢ ኣብ ልዕሌኻ እንተ ተላዕለ ትዕግስቲ ንዓብይ ኣበሳ ተህድእ እያ እሞ ስፍራኻ(ሃይማኖትካ።ቤተክርስቲያንካ) ኣይትሕደግ)፣ መክ።10።4፣ “….ካብ ቤት መቕደስ ከይወጸት ብጸምን ብጸሎትን ለይትን መዓልትን ንኣምላኽ ተገልግል ነበረት፣” ሉቃ።2።37፣

አቡነ ዘበሰማያት (ኣብ ሰማያት ትነብር አቦና) ማቴ.6።9-13።
ኣብዛ ሓጻር ጸሎት ዝርከቡሓሙሽተ ስነ ምግባራትኣለዉ ንሳቶም ከኣ።- ሃይማኖት
(እምነት)። ተስፋ። ፍቕሪ። ትሕትና። ጸሎት እዮም፣
1,ሃይማኖት(እምነት)።- ብዓይኒ ሥጋ ከይረኣናዮ ኣብ ሰማያት እትነብር ኣቦና ኢልና
ምጽላይና እዩ፣
2,ተስፋ።- መንግሥትኻ ትምጻእ ኢልና ምጽላይና፣
3,ፍቕሪ።- ናይ ዕለት እንጌራና ሎሚ ሃበና ኢልና ምጽላይና ሓደ ንብዙኃት ምጽላይ እዩ፣
4,ትሕትና።- በደልና ሕደገልና ምባል እዩ። ዝበቕዐን ዘይበቕዐን ኵሉ በደልና ሕደገልና እዩ
ዝብል እምበር ኣብ አቡነ ዘበሰማያት በደለይ ሕደገለይ ኢልካ ብግልኻ ኣይጽለን ኣዩ፣
5,ጸሎት።- ናብ ፈተና ኣይተእትወና ኢልና ምጽላይና፣
ኣብ ሰማያት እትነብር ኣቦና ሓጻር እኳ እንተዀነት ኵሉ እቲ ናይ ጸሎት መሰረታዊ ነገር ጠርኒፋ ትርከብ። እዛ ጸሎት እዚኣ ሽዱሽተ ሓሳባት ሒዛ ኣላ። እተን ሰለስተ ሓሳባት ብዛዕባ ክብሪ እግዚኣብሔር ይገልጻ። እተን ዝተረፋ ሰለስተ ከኣ ብዛዕባ ጥቅሚ ሰባት ይገልጻ፣
1, ብዛዕባ ኽብሪ እግዚኣብሔር ስሙ ምቕዳስ። ምምጻእ መንግስቲ ኣምላኽ ምምናይ። ፍቓዱ
ምልማን እየን፣
2, ብዛዕባ ጥቅሚ ሰባት ከኣ እንጌራ ዕለት ምርካብ። ይቅሬታ ምርካብ። ካብ ክፉእ ምድሓን
ትዝርዝር እታ ጾሎት ኣብዚኣ ብውዳሴ ኣምላኽ ትድምደም፣
ግቡእ ጸሎት ወይ ጸሎትና ኣብ ቅድሚ ኣምላኽ ቅቡል ንኽኸውን።፣
1, ብስም ኣብን ወልድን መንፈስ ቅዱስን ብስም ቅድስት ሥላሴ ኣሚንና ክንጽሊ ይግባእ፣
ማቴ.28።19-20፣ 1ዮሓ.5።7-8፣ 2ቆሮ.13።13፣
2, ኢየሱስ ክርስቶስ ፍጹም ኣምላኽ ፍጹም ሰብ ምዃኑ ኣሚንና። ብስም ኢየሱስ ክርስቶስ
ክንጽሊ ይግብኣና። ዮሓ.14።6-13፣
3, ከም ፍቓድ ኣምላኽ ክንጽሊ ይግብኣና፣ 1ዮሓ.5።14-15፣
4, እንጽልዮ ጸሎት ብሕብረት መንፈስ ቅዱስ ክኸውን ይግባእ። ይሁ.1።20፣
5, ብዘይንስሓ ጸሎት ቅቡል ስለዘይኮነ ሓጢኣት ከኣ ካብ ኣምላኽ ዝፈልየና ከልካሊ ናይ ጽልኢ መንደቕ ስለ ዝኾነ ንመንደቕ ኃጢኣት ብንስሓ ኣፍሪስና ክንጽሊ ይግብኣና፣
ኢስ.59።1-3፣ ኤፌ.2።14-16፣ መዝ.66።18-20፣ ማቴ.5።23-24፣
6, ንዝበደሉና ኵሎም ከም ዮሴፍ ከም ነብዪ ሙሴ ከም ቅዱስ እስጢፋኖስ ምሉእ ምሕረት፣ ይቅሬታ። ምሉእ ለውሃትን ድንጋጸን ክንገብረሎም ይግብኣና፣ ዘፍ.50።18-21፣ ዘጸ.32።32፣ ዘጸ.9።1-29፣ ግብ.7።6፣ ሉቃ.15።20- ይሁ.1።20-23፣
7, ኩሉ ግዜ ጸሎት ብዘይ ትህኪትን ምስልካይን ብዘይምቁራጽን ክኸዉን ይግባእ፣
ሉቃ.11።5-13፣ ምሳ.6።6-11፣ 10።26፣ 13።4፣ 15።19፣ 19።24፣ 22።13፣ 24።30-34፣ 26።13-16፣
ኣብ ጸሎት ኣብነትና ጐይታናን መድኃኒናን ኢየሱስ ክርስቶስን። እቶም ኣሰር ኣሰሩ ዝሰዓቡ ቅዱሳንን እዮም፣ ጎይታናን መድኃኒናን ኢየሱስ ክርስቶስ ደቂ መዛሙርቲ ክመርጽ ከሎ ኣብ ከረን ደይቡ ኣብ ጸሎት ሓደረ፣ ሉቃ.6።12-13፣ ኣብ ግዜ ጥምቀቱ ምስ ተጠምቀ ጸለየ። ሉቃ.3።21-22፣ ቀቅድሚ ምትሓዙ ኣብ ደብረ ዘይት ይጽሊ ነበረ፣ እናጸለየ ከኣ ተታሕዘ፣ ሉቃ.22።39-46፣ ኣብ መንጎ ኣገልግሎቱ ናብ በሪኽ እናግለሰ ይጽሊ ነበረ፣ ሉቃ.5።15-16፣ ኣገልግሎቱ ወዲኡ ንህዝቢ ምስ ኣፋነወ ማቴ14።22-23፣ ቅድሚ ኣገልግሎት ምጅማሩ ኣንጊሁ ወጺኡ ስርሑ ብጸሎት ንምጅማር ኣብ ጽምዊ ቦታ ኸይዱ ይጽሊ ነበረ፣ ማር.1።35፣ ጸሎቱ ምስ ወድአ ኸኣ ኣገልግሎቱ ብስብከትን ብገቢረ ተኣምራትን ጀመረ፣ ማር.37።39፣
8, ከምቲ ጐይታናን መድኃኒናን ኢየሱስ ክርስቶስ ብግብሪ ዝመሃረና ህዝቢ ኣምላኽ ኵሉ ግዜ ኣብ ኵሉ ቦታ ብኵሉ ኩነታት ኣብ ራህዋ ኮነ ኣብ ጸበባ ኣብ ጽጋብ ኮነ ኣብ ጥሜት ኣብ ሽመት ኮነ ኣብ ስዕረት ክጽልዩ ይግባእ። ፊል.4።6-7፣ ኤፌ.5።20፣ 2ቆሮ.11።24-29፣ ማቴ.6።25-34፣1ጴጥ.5።7፣
9, ኣገልጋሊ ኣምላኽ ምእንቲ ኵሉ ሰብ ማለት ምእንቲ ኣማኒ ምእንቲ ከሓዲ ምእንቲ ጻድቕ ምእንቲ ሓጥእ ምእንቲ ንጹሕ ምእንቲ ርኹስ ምእንቲ ጎይታ ምእንቲ ጊልያ ምእንቲ ሕሙማት ምእንቲ ጥዑያት ምእንቲ ድኻታት ምእንቲ ሃብታማት ምእንቲ መራሕቲ ሃይማኖት ምእንቲ መራሕቲ ሃገር ምእንቲ ኵሉ ክጽሊ ይግባእ፣ ቅድሚ ኵሉ ግን ምእንቲ ሕይወቱን ድሕነቱን ክጽሊ ይግባእ፣ ማቴ.16።24።26፣ ይሁ.1።20-25፣ 1ጢሞ.2።1-4፣ መዝ.72።1-4፣ ኢሳ.62።6-7፣ ኤር.29።7፣

10, ኣብ ዝኾነ ይዅን እዋን ወይ ግዜ ማለት ኵሉ ግዜ ክንጽሊ ይግባእ፣ 1ተሰ.5።17፣ ሮሜ12።12፣ 1ተሰ1.3 2።13፣ ሮሜ1።9-12፣ ኤፌ.6።18፣ ቈላ.1።3-4፣ 2ጢሞ.1።3-5፣ 

                     ኣብ ስርዓተ ቤተ ክርስቲያን ዝጸለዩ ጸሎታት።-
 1 በእንተ ድዉያን (ስለ ሕሙማት)፣ ያዕ.5።13-16፣ 2ቆሮ.11።29፣
2, በእንተ እለ ይነግዱ (ስለ ነጋዶ (ገያሾ)፣ ምሳ.3።6፣ ግብ.27።9-26፣
3, በእንተ ዝናማት (ምእንቲ ዝናም)፣ 1ነገ.17።1-18፣ 1።45፣ ያዕ.5።17-20፣
4, በእንተ ፍሬ ምድር (ምእንቲ ፍረ ምድሪ)፣ ዕብ.6።7-8፣ መዝ.107።33-34፣
5, በእንተ ማያተ ኣፍላግ (ምእንቲ ዓይኒ ማያት)፣ መዝ.107።33-34፣ ዘጸ.7።14፣
6, በእንተ ንጉሥ (ምእንቲ ንጉሥ)፣ መዝ.72።1-4፣ 1ጠሜ.2።1-4፣ ኤር.29።7፣
7, በእንተ እለኖሙ (ምእንቲ ዝደቀሱ (ዝሞቱ)) ዘዳ.33።6፣ 1ቆሮ.5።1-6፣ ሉቃ.16።27-28፣
8, በእንተ ንኡሰ ክርስቲያን (ምእንቲ ሓደስቲ ኣመንቲ)፣ ሉቃ.12።32፣ ማቴ.18።6፣
9, በእንተ ሰላም (ምእንቲ ሰላም)፣ ኤር.29።7፣ ኢሳ.48።18፣ ዮሓ.14።27፣
10, በእንተ እለ ያበውኡ (ምእንቲ መባእ ዘምጽኡ)፣ መዝ112።5-10፣ ማር.12።41-44፣ ሉቃ.21።1-4፣ ዮሓ.8።20፣ 2ቆሮ.8።12፣ 2ቆሮ.9።6-15፣
11, ኣብ ጸሎተ ኪዳን። ጸሎተ ቡራኬ። ጸሎተ ንስሓ። ወዕቀቦሙ። በእንተ ቅድሳት። ፍትሓት ዘወልድ ዝሎ ጸሎት ከኣ ስለ ኩሉ ህዝቢ ዝጽለ ጸሎት እዩ፣

ምጽላይ ኣድላይ ድዩ፧
መልሲ፡ እወ ኣድላይን ኣገዳስን እዩ። ምስ እግዝኣብሔር ከይተዘራረብና ህያውን ክንከውን ኣይንኽእልን ኢና። ከምቲ ብዘይ ኦኽስጅን ክነብር ዘይንኽእል ከምኡ ድማ ብዘይ ጸሎት ክነብር ኣይንኽእልን ኢና። እግዝኣብሔር ክንልምኖ ድላዩ እዩ። “ õድልየትኩም ዘበለስ ብጸሎትን ልማኖን ምስ ምስጋና ኣብ ኣምላኽ ይፈለጥ እምበር፡ ብገለ እኳ ኣይትጨነቑ። ፊሊ4፡6“ ስለዚ እንድለዮ ዘበለ ረዲአት ምስ እንልምኖ ኢና እንረኽቦ። ኣብ ልዕሊ ድያብሎስ ዕወት እንጓናጸፍ ምስ እንጽሊ፡ እንጸውም፡ እንሰግድ እዩ።õንሱ ኽኣ እዚ ኸምዚ ዝበለ ዓይነት ብጸሎትን ጸምን እንተዘይኮይኑ ኣይወፅእን እዩ በሎም ማር9፡29 ስለዚ ጸሎት ኣድላዪ እዩ።
ጸሎት ኅብረት፡ ምስጋና፡ ስግደት፡ ንስሓ፡ ኑዛዜ፡ ልመና፡ ምልጃ የጠቃልል። ሰባት ብዝተፈላለየ ኣቋውማን፡ ግዜን ቦታን ክጽልዩ ይኽእሉ እዮም። ቁም ነገሩ ግና ልቢ ብምስባር ምጽላይ እዩ፡ የው4፡20-24። ብዙሓት ኣቦታት ከም ሙሴ, ልበ ኣምላኽ ዳዊት፡ ቅዱስ ጳውሎስ ክልኦት ብዙሓት ጸሎቶም ገዲፎምልና ኣለዉ። መዝሙር ዳዊት ሓደ ካብ ናይ ጸሎት መጽሓፍቲ እዩ። እምላኽናን መድሓኒናን እየሱስ ክርስቶስ እውን ኣንተኾነ ኣብ መውዕለ ትስብዕቱን ስብከቱን ክትጽልዩ ከለኹም ከምዚ እልኩም ጸልዩ ብምባል ናይ ዕለታዊ ጸሎትና መጀመርን መዛዘምን ገዲፍልና ኣሎ፡ ማቴ6፡5-15፡ ሉቃ11፡1-13፡ 18፡ 1-14፡ የው17፡1-መፈጸምታ። እግዚኣብሔር ናይ ደቁ ጸለት ብደስታ ዝሰምዕ ስለዝኾነ ጸሎት ብዙሕ ሓይሊ ኣለዎ፡ 1ጵጥ3፡12፡ ያዕ5፡17። ብእንጻሩ ዘምጽላይ ኃጥያት እዩ፡ 1ሳሙ12፡23።                ጸሎትና ክሰምረልና ከምዚ ዝስዕብ ክኸውን ኣለዎ
1. ብእምነት ዕብ11፡6፡ ማት21፡22፡ ማር9፡23
 2. ከምእግዚኣብሔር ፍቃድ፡ 1የው5፡14-15።
3. ብመንፈስ ቅዱስ፡ ይሁ1፡20፡ ሮሜ8፡26
4. ንስሓ ብምእታው መዝ66፡18, መዝ32፡3-5፡ ኢሰ59፡1-2፡ ማቴ5፡23-24
5. ይቅረታ ብሃሊ ብሙዃን፡ ማቴ6፡14-15
6. ብዘይ ምስልቻው ብትግሃት፡ ሉቃ11፡5-13
 7. ኣብዚኾነ ግዜን ኩነታትን ቦታን ኩሉ ግዜ ብዘይምቁራጽ 1ተሰ5፡17
ኮይኑ ግና ብሕብረት ኣብ ቤት መቅደስ ምስ ንጽሊ ልዕሊ ኹሉ ኣብ እግዚኣብሔር ተቀባልነት ኣለዎ። እምላኽናን መድሓኒናን እየሱስ ክርስቶስ እውን ካብ ሓደ ንላዕሊ ብስማይ ኣብዝተኣከብኩምሉ ኣነ ኣብ ማእከልኩም ኣለኹ ብምባል ቃል ኣትዩልና እዩ። ብዘይካ እዚ ኣብ 2ዜና መዋእል 7፡12-16 ኣብ ቤት እግዚኣብሔር ብሕብረት ዝተጸለየ ጸሎት ከምዝሰምዕ ነጊሩና ኣሎ።
ሓደ ክርስትያን ሸውዓተ ግዜ ኣብ መዓልቲ ናይ ዝጽልዮ ምስጢራት
ልበ ኣምላኽ ዳዊት ኣብ ምዝሙሩ “ፍርድኻ ቅኑዕ ስለዝኾነ ኣብ መዓልቲ ሾብዓተ ሳዕ አመስግነካ ኣለኹ መዝ119፡164 ከምዝበሎ ቤተክርስትያና ኩሉ ክርስትያን ኣብ መዓልቲ ሸውዓተ ግዜ ክጽሊ ትእዝዝ። እዚ ማሌት ግና እቲ ከየቛረጽኩም ጸልዩ ዝብል ትእዛዛ ሸለል ኢላቶ ማለት ኣይኮነን። ኩሉ ግዜ ኣብስራሕ ይኹን ዕረፊት፡ ምዝንጋዕ “እየሱስ ክርስቶስ ንዓይ ንሓጥእ ባርያኻ ይቅ በለለይ እንዳብልና ከየቋረጽና ክንጽሊ ግዴታና እዩ። ብወግዓዊ ስፍሕ ብዝበለ ኩሉ ሰብ ክትግብሮም ዘለዎ ግና ኦርቶዶክሳዊት ተዋህዶ ቤተክርስትያና ምስ ሚስጥርያቱ ኣዳልያትልና ኣላ።
ብመዓልቲ ሸውዓተ ግዜ እንጽልዮም ሰዓታት ዘለዎም ምስጢራትን እዞም ዝስዕቡ እዮም።
ንግሆ ሰዓት 6፡00፡ ሓደ ክርስትያን በዚ ሰዓት ንእግዚኣብሔር ከመስግኖ ዝተኣዘዘሉ ምስጢራት
1. እግዚኣብሔር ኣምላኽ ናይለይቲ ሰዓታትን ጸልማትን ኣሕሊፉ ናብ ብርሃን ስለ ዘብቃዓና ክነመስግኖ ይግብኣና።
2. ኣቦና ኣዳም በዚ ሰዓት ኣይትብላዕ ካብ ዝተባህሎ ፍረ በሊዑ ካብ ገነት ዝተባረረሉ ዕለት ስለዝኾነ ምጽላይ ይግብኣና
3. በዚ ሰዓት ኣምላኽናን መድሓኒናን እየሱስ ክርስቶስ ኣብ ቅድሚ ጵላጦስ ቖይሙ ዝተወቀሰሉ ሰዓት ስለ ዝኾነ። õወፀቢሐ ተማሩ ሊቃነ ካህናት ወኣሲሮሙ ወሰድዎ፡ ወመጠዉዎ ለጲላጦስö ከምዝበሎ ማቴ27፡7። ስለዚ ዝኾነ ክርስትያን ነዚኣቶም ኩሎምን ካልእ ተመሳሰልቲ ነገራት እናሓሰበ በዚ ሰዓት ናብ እግዚኣብሔር ኣምላኽና ክንጽሊ ይግባእ።
ሰዓት9፡00 ንግሆ፡ በዚ ሰዓት ሓደ ክርስትያን ክጽሊ ዝተኣዘዘሉ ምኽንያት፡
1. በዚ ሰዓት ኣዴና ቅድስቲ ማርያም ካብ ቅዱስ ጌብሪኤል ብሥራት ዝተቀበለትሉ ሰዓት እዩ።
2. ኣምላኽናን መድሃኒናን እየሱስ ክርስቶስ ኣብ ቅድሚ ጲላጦስ ቀሪቡ ዝተገርፈሉ ሰዓት እዩ።
3. በዚ ሰዓት ሃወርያ መንፈስቅዱስ ዝተቀበልሉ ሰዓት እዩ። ስለዚ ሓድ ክርስትያን ነዞም ኣብ ላዕሊ ዝተጠቅሱ ምስጢራትን ካልእ ንዕኦም ዝኣመሰሉ እንዳሓሰበ ክጽሊ ይግብኦ።
ሰዓት 12፡00 ፍርቂ መዓልቲ፡ ሓደ ክርስትያን በዚ ሰዓት ንኽጽሊ ዝተኣዘዘሉ ምኽንያት፡
1. ጎይታናን ኣምላኽናን እየሱስ ክርስቶስ ኣብ ኣደባባይ ቀራንዮ ኣብ መስቀል ዝተሰቅለሉ ሰዓት፡ እዩ።
2. ክዳኑ ኩሉ ዝተቀንጠጠሉ ሰዓት ስለዝኾነ
3. ሳዶር፡ ኣላዶር፡ ዳናት፡ ኣዴራ፡ ሮዳስ ዝተባህሉ ሓሙሽተ መስማር ዝተሸንከሮሉ ሰዓት እዩ። ስለዚ ሓደ ክርስትያን ነዚ ነገራት እና ሓሰበ በዚ ሰዓት ክጽሊ ይግባኦ።
ሰዓት 3፡00 ድ.ቀትሪ፡ ሓደ ክርስትያን በዚ ሰዓት ክጽሊ ዝተ ኣዘዘሉ ምኽናይት፡
1. ኣይሁድውያን በዚ ሰዓት ንኣምላኸናን ጎይታናን እየሱስ ክርስቶስ መጺጽ ሓሞት ዘስተይዎ ሰዓት እዩ።
2. ቅድስቲ ነፍሱ ካብ ክቡር ሥጋኡ ብገዛእ ሰልጣኑ ዝተተፈላለየትሉ ሰዓት እዩ።
3. ሸውዓተ ቃላት መስቀል ስለ ድሕነትና ዝተናገረላ ሰዓት እውን በዚ ሰዓት እዩ። ሰለዚ ሓደ ክርስይትያን ነዞም ስለድሕነትና ኣምላኽናን እየሱስ ክርስቶስ ዝፈጾሞ ናይ ጽድቂ ተክባራት ኣና ዘከርና ነጽሊ።
ምሸት ሰዓት5፡00 (ኣጋ ምሸት)፡ በዚ ሰዓት ኩልይ ክርስትያን ክጽሊ ዝተኣዘዘሉ ምኽንያት እዞም ዝስዕቡ እዮም።
1. ጎይታናን መድሓኒናን ኢየሱስ ክርስቶስ ናብ ከርሲ መቃብር ዘወረደሉ ሰዓት እዩ።
2. በዚ ሰዓት መዓልቲ ተፈጺሙ ናብ ናይ ለይቲ ሰዓት ዝሰጋገረሉ ሰዓት ሰለዘብቃዓና፡ ሰላም ዘለዎ ለይቲ ክገብረልናን በዚ ሰዓት ንእግዚእብሔር ክንልምን ይግብኣና እዩ።
3. በዚ ሰዓት ኩሎም መላእኽቲ ኣብ ቅድሚ እግዝኣብሔር ብምቛም ጸብጻብ ዝህብሉን ዘመስግኑን ሰዓት እዩ።(ዜና ኣብርሃም)
ምሸት ሰዓት 9፡00
በዚ ሰዓት ሓደ ክርስትያን ክጽሊ ዝተኣዘዘሉ ምስጥር፡
1. በዚ ሰዓት ጎይታናን ኣምላኽናን እየሱስ ክርስቶስ ባዕሉ ኣብ ጌተሰማኒ ዝጸለየሉ ሰዓት ኮይኑ ንኽንጽሊ ኣራእያ ዝኾነሉ ሰዓት እዩ።
2. ጎይታናን እየሱስ ክርስቶስ ብምንቀኝነት ኣይሁድን ብምትሕብባር ይሁዳን ዝተታሓዘሉ ሰዓት እዩ።
3. በዚ ሰዓት ሓደ ክርስትያን ቅድሚ ናብ ዓራት ምኻዱ ብሰላም ዝምሰዮን ዘውዓሎን ኣምላኹ ኣመስጊኑ ክድቅስ ዘለዎ ሰዓት እዩ። ስለዚ ሓደ ክርስትያን ነዞም ነገራት እና ሓሰበን ኣስተንተነን ክጽሊ ይግባእ።
ሻውዓይ ናይ ጸሎት ግዜ ፍርቂ ለይቲ 12፡00 እዩ።
በዚ ሰዓት ነዞም ዝስዕቡ ምስጢራት እና ሓሰበ ሓደ ክርስትያን ክጽሊ ይግብኦ።
1. በዚ ሰዓት ጎይታን እየሱስ ክርስቶስ ዝተወልደሉ እዩ።
2. ብዚ ሰዓት ጎይታና እየሱስ ክርስቶስን ንሞት ሲዒሩ ዝተንሰእሉ እዩ።
3. በዚ ሰዓት ልበ ኣምላኽ ዳዊት ኣብ መዝሙር119፡62 ፈርቂ ለይቲ ተንሲአ የመስግናካ ኣለኹ ብምባል ንኣምላኹ ዘመስገነሉ ሰዓት እዩ። ሰለዘሓደ ክርስትያን ነዚ ነገራት እናሓሰበ ክጽሊ ይግብኦ።